Д
ар моҳи январи соли 2003 бо қарори 57-умин Маҷмаи Умумии СММ санаи 11 декабр ҳамчун Рӯзи байналмилалии кӯҳистон таъсис ёфта, таҷлил карда мешавад. Рӯзи байналмилалии кӯҳистон соли 1992 бо қабули Рӯзномаи 21 аз ҷониби Конфронси Созмони Милали Муттаҳид оид ба муҳити зист ва рушд таъсис дода шуд, ки боби 13-и он «Идоракунии экосистемаҳои осебпазир: рушди устувори кӯҳистон» дар таърихи рушди кӯҳҳо марҳалаи муҳимтарин буд. Кӯҳҳо тақрибан чоряки сатҳи замини ҷаҳонро ишғол мекунанд, дар ҳаракати ҷаҳони мо ба сӯи рушди устувори иқтисодӣ нақши муҳим мебозанд ва дар куҳҳо 15% аҳолӣ зиндагӣ мекунанд. Онҳо на танҳо манбаи зиндагӣ ва некӯаҳволии қариб як миллиарду сад миллион нафар аҳолии минтақаҳои кӯҳистонро таъмин мекунанд, балки бавосита ба миллиардҳо нафаре, ки дар доманакӯҳҳо зиндагӣ мекунанд, нафъ мебинанд. Ва албатта, фаромуш кардан лозим нест, ки куҳҳо мамнуъгохи бисёр навъҳои набототу ҳайвонот, манбаи оби ҳамаи дарёҳои асосии кураи замин мебошанд. Мақсад аз ин рӯз табрик кардани ҳама «дахлдорон» набуда, балки ҳифзи сарватҳои табиии ҷаҳон, дастгирии сокинони бумии манотиқи кӯҳистонӣ, баланд бардоштани огоҳии мардум аз мушкилот ва аҳамияти кӯҳҳо мебошад. Аксари чорабиниҳои идона дар кишварҳои узви СММ баргузор мешаванд.
Аммо бад шудани муҳити зист боиси хушксолӣ, ярч, сел ва дигар офатҳои табиӣ дар кӯҳистон ва тезутунд шудани вазъи сиёсӣ дар манотиқи кӯҳистонӣ боиси ҷангҳои маҳаллӣ, густариши терроризм, афзоиши теъдоди гурезаҳо, гуруснагӣ ва бемориҳо мегардад. Ҳамаи ин боиси аз даст рафтани неруи нодири табиию инсонии ноҳияхои куҳистон мегардад. Аз ин рӯ, барои нигоҳ доштани кӯҳҳо диққати ҷомеаи ҷаҳониро ба ин мушкилот ҷалб кардан хеле муҳим аст. Кӯҳҳо экосистемаҳои нозук аҳамияти ҷаҳонӣ доранд, ки сарчашмаи аксари оби тозаи ҷаҳон, манзили гуногунии биологӣ ва мероси ғании фарҳангӣ ва макони маъмули фароғат ва сайёҳӣ мебошанд. Зимнан, туризми кӯҳӣ аз 15 то 20% сайёҳии ҷаҳониро ҷалб мекунад. Инчунин бояд гуфт, ки ҳамасола барои Рӯзи байналмилалии кӯҳистон мавзӯъ муайян карда мешавад, ки дар доираи он маводҳои иттилоотӣ таҳия ва чорабиниҳо баргузор мегарданд. Ҳамин тариқ, дар тӯли солҳо шиорҳои Рӯз ин калимаҳо буданд: «Сулҳ: калиди рушди устувори минтақаҳои кӯҳӣ», «Туризми кӯҳӣ: чӣ гуна бояд онро барои мардуми камбизоат кор кунад», «Амнияти озуқаворӣ дар кӯҳҳо», "Идоракунии хатари офатҳои табиӣ дар кӯҳҳо", "Ақаллиятҳои кӯҳистонӣ ва мардуми бумӣ", "Кӯҳҳо: Калиди ояндаи устувор", "Фарҳанги кӯҳистон: гуногунрангӣ ва ҳувият", "Кӯҳҳои зери хатар: иқлим, гуруснагӣ, муҳоҷират", " Маънои кӯҳҳо», «Кӯҳҳо ва ҷавонон», кӯҳҳо ва «Гуногунии биологӣ», «Саёҳии устувори кӯҳӣ», «Занҳо кӯҳҳоро мегардонанд» ва ғайра. Кӯҳҳо сарвати табиӣ мебошанд, ки мо бояд онҳоро ҳифз кунем. Тибқи маълумоти СММ, тақрибан 15% тамоми инсоният дар кӯҳҳо зиндагӣ мекунанд. Тақрибан 50% тамоми гуногунии биологӣ дар он ҷо ҷойгир аст. Тақрибан нисфи инсоният аз захираҳои гуногуне, ки кӯҳҳо ба мо медиҳанд, вобаста аст. Тағйирёбии иқлим, таназзули замин ва дигар тағйироти манфии ин минтақаҳо ҳамон қадар хатарноктар мешавад. Дар Тоҷикистон 93%-и қаламрави кишварро кӯҳҳо ташкил медиҳанд. Тақрибан 70 дарсади аҳолӣ дар манотиқи кӯҳии Тоҷикистон ба сар мебаранд ва нисфи гуногунии биологии ҷаҳон дар кӯҳҳо ҷойгир аст. Некуахволии қариб нисфи аҳоли аз захираҳои обӣ, озуқа ва энергияе, ки дар қаторкуххо мавчуданд, вобаста аст. Гуногунии зиёди экосистемаҳо, намудҳо ва захираҳои генетикӣ кӯҳҳоро беназир мегардонанд. На танхо барои саёҳат ва «ғановат», балки барои ҳаёт ҳам. Мутаассифона, кӯҳҳо аз сабаби тағйирёбии иқлим, таназзули замин, истифодаи аз ҳад зиёд ва офатҳои табиӣ зери таҳдид қарор доранд. Тағйирёбии иқлим ба куҳҳо бештар таъсир мерасонад. Аллакай, бисёр одамон норасоии об ва ғизоро эҳсос мекунанд. Об шудани қуллаҳои барфӣ боиси фаромадани тарма, ярч ва обхезӣ дар водиҳо мегардад. Аз ҳар се як сокини кӯҳистон дар хатари ноамнӣ ва озуқаворӣ эҳсос мекунанд. Баробари гарм шудани иқлим сокинони куҳистон дар мубориза барои зинда мондан ба душвориҳои боз ҳам бештар дучор мешаванд. Баландшавии ҳарорат инчунин маънои онро дорад, ки пиряхҳои кӯҳӣ бо суръати бесобиқа об мешаванд ва ба таъминоти оби тоза барои миллионҳо одамон таъсир мерасонанд. Ин мушкилот ба ҳамаи мо дахл дорад ва мо бояд партовҳои гази карбонро кам кунем ва дар бораи сарватҳои табиӣ ғамхорӣ кунем. Мавзуи Рӯзи куҳҳо дар соли 2023 - “Барқарорсозии экосистемаҳои кӯҳӣ”, муайян шудааст, ки ҳадафи он баланд бардоштани огоҳӣ дар бораи аҳамияти экосистемаҳои кӯҳӣ ва даъват ба ҳалли мушкилоти табиат, таҷрибаҳо ва сармоягузориҳо, ки устуворӣ, коҳиш додани осебпазирӣ ва баланд бардоштани қобилияти кӯҳҳоро барои мутобиқ шудан ба таҳдидҳои ҳамарӯза ва иқлими шадид мебошад.