Бо мақсади иҷрои мактуби Кумитаи ҳифзи муҳити зисти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон  аз 29.01.2025 сол, № 1/19-01-214 доир ба гузаронидани маҷмӯи чорабиниҳо бахшида ба 21 март - Рӯзи байналмилалии ҳифзи пирьяхҳо бо иқдоми бахши ҳифзи муҳити зист дар шаҳри Бӯстон дар муассисаи таҳсилоти миёнаи умумии № 4 семинари омӯзишӣ байни хонандагони синфҳои 9 гузаронида шуд. Хонандагон ва омӯзгорон вобаста ба ташаббусҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳалли масъалаҳои глобалӣ, аз он ҷумла масъалаи об ва ҳифзи пирьяхҳо, ки нақши  хеле муҳим дорад баромадҳо намуданд. Омӯзгорони муассиса низ баргузории чунин чорабиниҳои иттилоотиро саривақтӣ арзёбӣ намуданд, ки ин барои ҳидоят намудани насли наврас ба ҳифзи захираҳои табиӣ ва арҷ гузоштан ба табиати биҳиштосои кишварамон  ва баланд бардоштани маърифати экологӣ мусоидат менамояд.

ҚОНУНИ

ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ САНҶИШИ ФАЪОЛИЯТИ СУБЪЕКТҲОИ ХОҶАГИДОР

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқии гузаронидани санҷиш, тартиб ва расмиёти ягонаи гузаронидани он, ҳуқуқу уҳдадориҳои субъектҳои хоҷагидор, шахсони мансабдори мақомоти санҷиширо муқаррар намуда, ба ҳифзи саломатӣ ва ҳуқуқу манфиатҳои қонунии шаҳрвандон, муҳити зист, амнияти миллӣ ва ҳимояи фаъолияти субъектҳои хоҷагидори санҷидашаванда, новобаста ба шакли моликияташон, равона карда шудааст.

БОБИ 1.

МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода бурда мешаванд:

- дафтари бақайдгирии санҷишҳо – дафтари бақайдгирии санҷишҳои фаъолияти субъектҳои хоҷагидор, ки дар он тибқи тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур маълумот оид ба ҳар як санҷиши гузаронидашуда сабт карда мешавад;

- мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор – мақоми иҷроияи марказии ҳокимияти давлатӣ, ки барои татбиқи сиёсати давлатӣ дар соҳаи дастгирии соҳибкорӣ ваколатдор мебошад;

- мақомоти санҷишӣ – мақомоти давлатие, ки мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои гузаронидани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор, ки тибқи Қонуни мазкур пешбинӣ шудаанд, ваколатдор мебошад;

- меъёрҳои арзёбии дараҷаи таваккал – маҷмӯи нишондиҳандаҳои миқдорӣ ва (ё) сифатӣ вобаста ба фаъолияти субъектҳои хоҷагидор, ки мансуб донистани онҳоро ба дараҷаҳои гуногуни таваккал имконият медиҳад;

- объекти санҷиш – фаъолияти субъекти хоҷагидор, ки дорои дараҷаи муайяни таваккал мебошад;

- санҷиш - намуди фаъолияти мақомоти санҷишӣ оид ба омӯзиш, таҳлил, назорат ва муқоисаи фаъолияти субъекти хоҷагидор ба талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- субъектҳои хоҷагидор – шахсони ҳуқуқӣ (новобаста ба шакли моликият), аз ҷумла филиал ва намояндагиҳои шахсони ҳуқуқии хориҷӣ ва соҳибкорони инфиродие, ки фаъолияти соҳибкориро амалӣ менамоянд;

- таваккал – эҳтимолияти ба миён омадани оқибатҳои манфӣ ва андозаи тахминии зарар дар натиҷаи фаъолияти субъектҳои хоҷагидор;

- Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ – мақоми машваратии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ҳамкорӣ ва ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишро таъмин менамояд.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи санҷиши фаъолияти субъектҳои  хоҷагидор 

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

Моддаи 3. Мақсади санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор

1. Мақсади гузаронидани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор кам намудани таваккал барои саломатии шаҳрвандон, муҳити зист, амнияти ҷомеа, ҳифзи моликият тавассути таъмини риояи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби субъектҳои хоҷагидор дар раванди амалӣ намудани фаъолият мебошад.

2. Раванди гузаронидани санҷиш фаъолияти субъектҳои хоҷагидорро бознамедорад.

Моддаи 4. Доираи амали Қонуни мазкур

1. Муқаррароти Қонуни мазкур, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи қисми 2 ҳамин модда, нисбат ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои хоҷагидор татбиқ мегарданд.

2. Муқаррароти Қонуни мазкур, ба истиснои талаботи моддаи 13, нисбат ба санҷишҳои дар доираи назорати прокурорӣ, аудити Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсия, қонунгузории бонкӣ, мурофиавии ҷиноятӣ, андоз, гумруки Ҷумҳурии Тоҷикистон ва фаъолияти оперативию ҷустуҷӯӣ танзимшаванда татбиқ намегарданд.

3. Гузаронидани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор аз ҷониби мақомоти давлатие, ки дар моддаи 10 Қонуни мазкур пешбинӣ нагардидаанд, ба истиснои талаботи қисми 2 ҳамин модда ва мавҷуд будани парвандаи ҷиноятӣ, манъ аст.

Моддаи 5. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор мансубанд:

- иштирок дар таҳияи сиёсати давлатӣ дар соҳаи гузаронидани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор;

- муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор;

- таъсиси Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ ва тасдиқи низомномаи он;

- тасдиқи қоидаҳои намунавии гузаронидани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор;

- тасдиқи шакл ва тартиби истифодаи дафтари бақайдгирии санҷишҳо;

- тасдиқи қоидаҳои муайян намудани меъёрҳои арзёбии дараҷаи таваккали фаъолияти субъекти хоҷагидор;

- тасдиқи Кодекси одоби шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ;

- тасдиқи расмиёти ташкил, пур кардан ва пешбурди махзани ягона оид ба санҷишҳои гузаронидашуда ва низоми иттилоотии идоракунӣ;

- амалӣ намудани салоҳияти дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 6. Ваколатҳои Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ

1. Ба ваколатҳои Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ дохил мешаванд:

- роҳбарӣ ва ҳамоҳангсозии ислоҳоти низоми санҷиш барои афзун намудани самараи ҳифзи саломатии шаҳрвандон, молу мулк, муҳити зист, амнияти ҷомеа ва кам кардани сарборӣ барои субъектҳои хоҷагидор;

- мусоидат ба таъсис ва таҳкими инфрасохтори маъмурӣ, ки ба таъмини иҷрои мақсад ва вазифаҳои санҷиш зарур аст;

- ҳамоҳангсозии кор оид ба ташкили махзани ягонаи маълумот  дар бораи санҷишҳо;

- таъмини риояи қоидаҳои гузаронидани санҷиш аз ҷониби мақомоти санҷишӣ;

- ҳамоҳангсозии нақшаҳои санҷиши мақомоти санҷишӣ бо мақсади роҳ надодан ба такроршавии санҷишҳо;

- тасдиқи меъёрҳои умумии арзёбии самара ва натиҷабахшии фаъолияти марбут ба санҷишҳои мақомоти санҷишӣ;

- баррасӣ ва тасдиқ  намудани қоидаҳои умумии ҷамъ овардани маълумот ва таҳияи методологияи ягонаи арзёбии санҷишҳо;

- баррасии ҳисоботи солонаи мақомоти санҷишӣ бо арзёбии ҳарсолаи самара ва натиҷабахшии санҷишҳо ва муайян намудани тартиби интишори он дар воситаҳои ахбори омма;

- пешниҳоди таклифҳо ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи такмили мақомоти санҷишӣ ва муайян намудани мавзӯи санҷишҳо;

- амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва низомномаи Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ.

2. Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ мутобиқи самтҳои фаъолият ҳуқуқ дорад:

- аз мақомоти давлатӣ, ташкилотҳо ва дигар субъектҳои хоҷагидор оид ба санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор маълумоти заруриро талаб карда гирад;

- бо тартиби муқарраргардида дар бораи такмили қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи санҷиш ва фаъолияти мақомоти санҷишӣ таклиф пешниҳод намояд;

- ҳисоботи шашмоҳа ва солонаро шунида, нақшаҳои солона ва тағйирот ба онҳоро маъқул шуморад;

- дигар ваколатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба санҷиш ва низомномаи Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷиширо иҷро намояд.

3. Дар сурати аз ҷониби мақомоти санҷишӣ таҳия гардидани лоиҳаи қонунҳое, ки мавзӯъҳои нав ё таъсиси мақомоти нави санҷиширо пешбинӣ менамоянд, Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ доир ба лоиҳаи қонунҳои мазкур хулоса медиҳад. Лоиҳаи қонунҳои мазкур бе гирифтани хулосаи мусбати Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ ба баррасии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод шуда наметавонанд.

4. Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ ҳангоми баррасии лоиҳаи қонунҳои мазкур, ба истиснои масъалаҳое, ки мавзӯи онҳо танзими қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сирри давлатӣ мебошад,  бо  соҳибкорон машварат мегузаронад.

Моддаи 7. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор

Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор чунин ваколатҳоро амалӣ мегардонад:

- татбиқи сиёсати давлатӣ дар соҳаи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор;

- мониторинги санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор ва ба Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ пешниҳод намудани иттилооти ҳарсола аз рӯи натиҷаҳои он;

- натиҷагирӣ аз таҷрибаи гузаронидани санҷишҳои фаъолияти субъектҳои хоҷагидор, таҳия ва пешниҳоди таклифҳо оид ба такмили қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор;

- пешбурди фаъолияти котиботи Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ;

- мусоидат ҷиҳати ҷорӣ намудани хатти алоқаи телефонии фаврӣ ва сомонаи дахлдор барои воридшавии шикоят нисбат ба мақомоти санҷишӣ;

- амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 8. Қоидаҳои намунавии гузаронидани санҷишҳои фаъолияти субъектҳои хоҷагидор

1. Қоидаҳои намунавии гузаронидани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор муқаррароти зеринро дар бар мегиранд:

- мавзӯи танзим, шумора ва доираи гузаронидани санҷишҳо;

- асосҳои ҳуқуқии гузаронидани санҷишҳо аз тарафи мақомоти санҷишӣ;

- ваколатҳои шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ;

- тартиби банақшагирӣ ва гузаронидани санҷишҳо;

- услуби  тартибдиҳии санади  санҷишӣ;

- расмиёт оид ба баррасии дохилиидоравии муроҷиати субъекти хоҷагидор;

- расмиёт ҷиҳати банақшагирӣ, пешниҳоди иттилоот ва машварат ба субъектҳои хоҷагидор;

- расмиёт оид ба арзёбии таваккали фаъолияти субъектҳои хоҷагидор ва тақсимоти онҳо аз рӯи дараҷаи таваккал;

- қоидаҳои рафтори кормандони мақомоти санҷишӣ;

- расмиёт оид ба баррасии муроҷиатҳо ва пешниҳоди иттилооти дигар аз ҷониби субъектҳои хоҷагидор;

- расмиёти интихоби намунаҳои маҳсулот, нигоҳдорӣ ва ҳамлу нақли он барои гузаронидани ташхис;

- ҷалби эксперт, ташкилоти экспертӣ барои гузаронидани санҷиши фаъолияти субъекти хоҷагидор.

2. Мақомоти санҷишӣ дар асоси қоидаҳои намунавии гузаронидани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор қоидаҳои гузаронидани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидорро дар соҳаи худ таҳия ва тасдиқ менамоянд, ки бо тартиби муқарраргардида ба қайди давлатӣ гирифта шуда, мавриди интишори расмӣ қарор дода мешаванд.

3. Гузаронидани санҷиш аз ҷониби мақомоти санҷишӣ дар асоси санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ки ба қайди давлатӣ гирифта нашудаанд ва мавриди интишори расмӣ қарор нагирифтанд, манъ аст.

Моддаи 9. Принсипҳои асосии гузаронидани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор

Гузаронидани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор ба принсипҳои зерин асос меёбад:

- қонуният, беғаразӣ ва ошкорбаёнӣ;

- пешгирӣ ва бартараф намудани ҳуқуқвайронкуниҳо;

- поквиҷдонии шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ ва субъекти хоҷагидор;

- ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии субъектҳои хоҷагидор;

- роҳ надодани дахолат ба фаъолияти субъектҳои хоҷагидор, ки ба мавзӯи санҷиш вобастагӣ надорад;

- даврияти гузаронидани санҷиш;

- нораво будани такроркунии санҷишу назорати идоравӣ ва байниидоравӣ ҳангоми гузаронидани санҷиш;

- ҳатмӣ будани маълумотдиҳӣ ба субъектҳои хоҷагидор аз ҷониби мақомоти санҷиш оид ба санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ки шарту талаботи ҳатмиро пешбинӣ менамоянд ва риояи онҳо мавриди санҷиш қарор дода мешавад;   

- ошкоро ва дастрас будани иттилоот оид ба санҷишҳои  фаъолияти субъектҳои хоҷагидор;

- гузаронидани санҷиш бо риояи талаботи Қонуни мазкур танҳо дар минтақаи фаъолияти субъекти хоҷагидор;

- кам кардани сарборӣ нисбати субъекти хоҷагидор, ки бо санҷиши фаъолияти он алоқаманд аст ва таъмин намудани камкунии самараи таваккалҳо;

- пайвастагӣ ва фаврӣ будани гузаронидани санҷиш дар муҳлати муқарраргардида;

- уҳдадории мақомоти санҷишӣ оид ба асосноккунии амалҳои худ дар асоси дараҷаи таваккал.

Моддаи 10. Мақомоти санҷишӣ ва мавзӯи санҷишҳо 

1. Мақомоти санҷишӣ дар доираи ваколати худ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидорро бо назардошти мавзӯъҳои зерини санҷиш амалӣ менамоянд:

1) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист:

- ҳифзи муҳити зист, назорати истифодаи оқилонаи захираҳои табиӣ.

2) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи хоҷагии ҷангал, шикор ва ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда:

- назорати хоҷагии ҷангал, шикор, олами набототу ҳайвонот ва ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда.

3) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи меъморӣ ва сохтмон:

- меъморӣ ва сохтмон.

4) Мақоми ваколатдори давлатии назорати давлатии бехатарии корҳо дар саноат ва соҳаи кӯҳкорӣ:

- риояи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи истифодаи оқилона ва ҳифзи қаъри замин, геологияи кӯҳии техникӣ, муомилоти маводи таркандаи таъиноти гражданӣ, пешбурди бехатарии корҳо дар саноати кимиё ва металлургӣ, бехатарии иншооти борбардор, зарфҳои зери фишор коркунанда ва техникаи аттраксионӣ, иншооти истеҳсоли хатарнок, истифодаи бехатари иншооти газ.

5) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи телевизион ва радио:

- пахши барномаҳои телевизионӣ  ва  радио;

- истеҳсол ва/ё  интишори маводи овозӣ, визуалӣ, аудиовизуалӣ, инчунин интишори ахбори иловагӣ, дуюмбора ва намудҳои дигари ахбори омма.

6) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти зиддиинҳисорӣ:

- ҳимоя ва рушди рақобат, пешгирӣ, маҳдудкунӣ,  қатъи фаъолияти инҳисорӣ ва рақобати бевиҷдонона;

- танзими фаъолияти субъектҳои монополияҳои табиӣ;

- ҳимояи  ҳуқуқи истеъмолкунандагон;

- танзими фаъолияти рекламавӣ.

7) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи оташнишонӣ:

- риояи қоидаҳои бехатарӣ аз сӯхтор.

8) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи назорати иёргирӣ:

- истеҳсол, истихроҷ, коркард, истифода, нигоҳдорӣ ва баҳисобгирии металлҳои қиматбаҳо ва сангҳои қиматбаҳо.

9) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи назорати суғурта:

- риояи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи суғурта.

10) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи назорати энергетикӣ:

- истифодаи оқилона ва босамари захираҳои гармию энергетикӣ;

- таъминоти реҷавӣ ва босифати истеъмолкунандагон бо захираҳои гармию энергетикӣ;

- ҳолати баҳисобгирии истеҳсол ва истифодаи қувваи барқу гармӣ;

- ҳолати техникии неругоҳҳои барқӣ, шабакаҳои барқӣ ва дастгоҳҳои барқию гармӣ, низоми истифодаи қувваи (неруи) барқу гармӣ;

- гузаронидани чорабиниҳои таъминкунандаи хизматрасонии бехатари дастгоҳҳои барқӣ ва истифодабарандаи гармӣ.

11) Мақоми ваколатдори давлатии назорат дар соҳаи бехатарии иншооти гидротехникӣ:

- риояи меъёр ва қоидаҳои бехатарии иншооти гидротехникӣ;

- риояи чораҳо ҷиҳати пешгирии садама ва осебёбии иншооти гидротехникӣ;

- ҳолати техникии иншооти гидротехникӣ;

- санҷиши иншооти гидротехникӣ бо мақсади мутобиқати онҳо ба эъломияҳои бехатарӣ.

12) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи назорати фаъолияти фармасевтӣ:

- фаъолияти фармасевтӣ ва молҳои тиббӣ;

- ғизои кӯдакон ва маводи ороишӣ (косметикӣ);

- муомилоти қонунии маводи нашъадор, моддаҳои психотропӣ ва прекурсорҳои дар тиб истифодашаванда.

13) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи назорати фаъолияти тиббӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ:

  - фаъолияти тиббӣ;

  - ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ.

14) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи назорати санитарию эпидемиологӣ:

- риояи меъёр ва қоидаҳои санитарию эпидемиологӣ.

15) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи стандартонӣ, метрология, сертификатсия ва нозироти савдо:

- стандартонӣ, метрология ва сертификатсия;

- риояи қоидаҳои савдо ва хӯроки умумӣ;

- бамеъёрдарории техникӣ;

- аккредитатсия.

16)  Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи байторӣ:

- фаъолияти байторӣ.

17) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи таъмини назорати фитосанитарӣ ва карантини растанӣ:

- риояи қоидаҳои фитосанитарӣ ва  карантини растаниҳо.

18) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи зотпарварӣ:

- пешбурди корҳои зотпарварӣ дар чорводорӣ, паррандапарварӣ, моҳипарварӣ ва занбӯриасалпарварӣ.

19) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи назорати техникаи  кишоварзӣ:

- техникаи кишоварзӣ.

20) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тухмипарварӣ:

- сифати тухмӣ ва парвариши ниҳолҳо.

21) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ:

- ҳифзи меҳнат;

- муҳоҷират;

- шуғли аҳолӣ.

22) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи нақлиёт:

- риояи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар соҳаи нақлиёти автомобилӣ, обӣ, роҳи оҳан, ҳавоӣ, барқӣ, саноатӣ ва хоҷагии роҳ.

23) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқа:

- алоқаи барқӣ, алоқаи почта ва иттилоотонӣ.

24) Мақомоти ваколатдори давлатӣ дар соҳаҳои иҷозатдиҳӣ ва иҷозатномадиҳӣ:

- риояи шарт ва талаботи иҷозат ва иҷозатнома.

25) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи сармоягузорӣ ва идораи амволи давлатӣ:

- назорати истифодаи  амволи давлатӣ;

- риояи қоидаҳои пешбурди дафтари бақайдгирии санҷишҳо. 

26) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф ва илм:

- риояи раванди таълим ва тарбия дар асоси стандартҳои давлатии таҳсилот дар муассисаҳои таълимӣ;

- маблағгузории фаъолияти муассисаҳои таълиму тарбияи соҳаи маориф аз ҳисоби маблағи дар ихтиёрашон буда бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

27) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи забон ва истилоҳот:

- риояи қонунгузории забони давлатӣ.

28) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи назорати маводи нашъаовар:

- фаъолият вобаста ба парвариши растаниҳои нашъаовар бо мақсадҳои илмӣ, ҳамчунин тайёр кардани воситаҳои нашъадор ва моддаҳои психотропии нав;

- фаъолияти вобаста ба муомилоти қонунии воситаҳои нашъадор, моддаҳои психотропӣ ва прекурсорҳо (таҳия, истеҳсол, тайёр кардан, коркард, нигоҳ доштан, интиқол, муросилот, додан, фурӯхтан, тақсим кардан, соҳиб шудан, истифода, воридот ва содирот).

29) Мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба танзими муносибатҳо вобаста ба замин, геодезия, бақайдгирии давлатии молу мулки ғайриманқул ва ҳуқуқҳо ба он:

- назорати давлатии истифода ва ҳифзи замин;

- назорати давлатии геодезӣ;

- бақайдгирии давлатии молу мулки ғайриманқул ва ҳуқуқҳо ба он.

30) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи омор:

- дурустӣ ва эътимоднокии маълумоти оморӣ.

31) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа:

- истифодаи мақсадноки маблағи андози иҷтимоӣ;

- бақайдгирии давлатӣ дар мақомоти суғуртаи давлатии иҷтимоӣ;

- амалигардонии суғуртаи ҳатмии нафақавии касбӣ.

2. Мавзӯи санҷиши як мақоми санҷишӣ, ки дар қисми 1 ҳамин модда пешбинӣ шудааст, наметавонад аз тарафи мақоми дигари санҷишӣ такрор карда шавад.

3.Тағйир додани номгӯи мақомоти давлатии санҷишӣ ва мавзӯи санҷишҳо танҳо бо роҳи ворид намудани тағйиру иловаҳо ба қисми 1 ҳамин модда имконпазир мебошад. 

Моддаи 11. Меъёрҳои арзёбии дараҷаи таваккали фаъолияти субъектҳои хоҷагидор

1. Мақомоти санҷишӣ фаъолияти субъектҳои хоҷагидорро дар асоси дараҷаи таваккал мавриди санҷиш қарор медиҳанд. Мақомоти санҷишӣ меъёрҳои арзёбии дараҷаи таваккалро дар асоси сатҳи имконияти расонидани зарар дар натиҷаи фаъолияти субъекти хоҷагидор ба ҳаёт ё саломатии аҳолӣ, манфиатҳои молумулкӣ ва амнияти ҷомеа, ҳифзи муҳити зист, бо дарназардошти дараҷаи вазнинии оқибатҳои он, муайян менамоянд.

2. Мақомоти санҷишӣ меъёрҳоеро таҳия менамоянд, ки дар асоси онҳо дараҷаи таваккал ҳангоми амалӣ намудани фаъолияти субъекти хоҷагидор дар соҳаи мансуб ба ваколати он арзёбӣ мегардад. 

3. Сатҳи таваккали фаъолияти субъектҳои хоҷагидор бо дараҷаи таваккалии баланд, миёна ва паст муайян карда мешавад. Гурӯҳи субъектҳое, ки дараҷаи таваккалиашон баланд мебошад, набояд аз 10 фоиз зиёд бошад. Маълумот оид ба мансубияти субъекти хоҷагидор ба дараҷаи муайяни таваккалӣ ба ҳама дастрас мебошад.

4. Бо мақсади муайян намудани дараҷаи таваккалии пешбининамудаи қисми 3 ҳамин модда, мақомоти санҷишӣ ба коршинос ё ба ташкилоти экспертӣ муроҷиат менамоянд.

БОБИ 2.

РАСМИЁТИ ГУЗАРОНИДАНИ САНҶИШИ ФАЪОЛИЯТИ СУБЪЕКТҲОИ ХОҶАГИДОР

Моддаи 12. Асос барои гузаронидани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор

1. Асос барои гузаронидани санҷиши фаъолияти субъекти хоҷагидор қарори мутобиқи Қонуни мазкур қабулнамудаи мақоми санҷишӣ оид ба гузаронидани санҷиш мебошад.

2. Қарор дар бораи гузаронидани санҷиш дорои маълумоти зерин мебошад:

- сана ва рақами бақайдгирии қарор дар мақоми санҷишӣ;

- номи мақоми санҷише, ки дар бораи гузаронидани санҷиш қарор қабул намудааст;

- номи пурраи субъекти хоҷагидори санҷидашаванда ё насаб, ном, номи падари соҳибкори инфиродӣ;

- мавзӯъ, мақсад ва объекти мушаххаси санҷиш дар субъекти хоҷагидори мазкур;

- мансаб, насаб, ном, номи падари шахсони санҷишгузаронанда;

- сана ва давомнокии гузаронидани санҷиш;

- давраи санҷиш;

- имзои роҳбари мақоми санҷишӣ;

- муҳри мақоми санҷишӣ.

3. Аз гирифтани қарор саркашӣ намудани роҳбари субъекти хоҷагидор ба оғози санҷиш монеа шуда наметавонад. Роҳбари субъекти хоҷагидор ҳуқуқ дорад пас аз гузашти муҳлати санҷиши дар қарор зикргардида шахсони мансабдори мақомоти санҷишро ба объекти санҷиш роҳ надиҳад, ба истиснои муқаррароти қисми 4 моддаи 26 Қонуни мазкур.

4. Дар асоси як қарор дар бораи санҷиш танҳо як санҷиш гузаронида мешавад. 

Моддаи 13. Дафтари бақайдгирии санҷишҳо

1. Бо мақсади таъмини шаффофият санҷишҳои аз ҷониби мақомоти санҷишӣ гузаронидашаванда дар дафтари бақайдгирии санҷишҳо ба қайд гирифта мешаванд. Шахсони масъули мақомоти давлатӣ оид ба санҷишҳои дар доираи назорати прокурорӣ, аудити Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсия, қонунгузории бонкӣ, мурофиавии ҷиноятӣ, андоз, гумрук ва фаъолияти оперативию ҷустуҷӯӣ амалишаванда, ки тибқи моддаи 4 Қонуни мазкур амали ҳамин Қонун ба онҳо татбиқ намегардад, уҳдадоранд дар дафтари бақайдгирии санҷишҳо оид ба санҷишҳои дар доираи ваколаташон гузаронидашуда қайдҳо гузорад.

2. Шахси мансабдори мақоми санҷишӣ дар ҳолати ворид накардани қайдҳо ба дафтари бақайдгирии санҷишҳо ба санҷиш роҳ дода намешавад. Дар ҳолати гузаронидани санҷиш бе гузоштани қайд дар дафтари бақайдгирии санҷишҳо натиҷаи он беэътибор ҳисобида мешавад.

3. Мақомоти давлатии бақайдгирандаи шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ субъектҳои хоҷагидорро бо дафтари бақайдгирии санҷишҳо таъмин менамоянд. Ба дафтари бақайдгирии санҷишҳо маълумот дар бораи санҷишҳои гузаронидашуда ворид карда мешавад.

4. Пас аз супоридани қарор дар бораи гузаронидани санҷиш ба субъекти хоҷагидор ҳар шахси мансабдори мақоми санҷишӣ уҳдадор аст ба дафтари бақайдгирии санҷишҳо маълумоти зеринро ворид ва бо имзои худ тасдиқ намояд:

- асос барои санҷиши фаъолияти субъекти хоҷагидор, сана ва вақти оғоз ва анҷоми он;

- мавзӯъ ва мақсади санҷиш;

- намуди санҷиш;

- насаб, ном, номи  падар,  рақами  шаҳодатномаи хизматӣ, номи мақоме, ки шаҳодатномаро додааст (муҳлати эътибори шаҳодатнома);

- ҳангоми иштироки мутахассиси  даъватшуда дар гузаронидани санҷиш насаб, ном, номи падар, инчунин рақами шаҳодатномаи хизматӣ, номи ташкилоте, ки  намояндаи  он  мебошад  ва дар сурати мутахассиси мустақил будани ӯ, рақами шаҳодатномаи хизматӣ ва агар фаъолияти мутахассиси даъватшуда бо тартиби пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳури Тоҷикистон тибқи иҷозатнома ба роҳ монда шавад, рақами иҷозатнома, номи мақоме, ки иҷозатномаро додааст ва мӯҳлати эътибори иҷозатнома.

5. Роҳбари субъекти хоҷагидор уҳдадор аст, ки дар дафтари бақайдгирии санҷишҳо маълумоти зеринро қайд намояд:

- сана ва вақти анҷоми санҷиш;

- чораҳои андешидаи шахси мансабдори мақоми санҷишӣ аз рӯи натиҷаҳои санҷиш;

- кумаки расонидашудаи машваратӣ;

- санади тартибдодашудаи санҷиш;

- мулоҳизаҳои худ аз рӯи натиҷаҳои санҷиши гузаронидашуда дар шаклҳои:  «Розиям»,  «Розӣ нестам»,  «Бо эродҳо розиям».

6. Шахси  мансабдори  мақоми санҷишӣ барои  саркашӣ  аз  ворид намудани маълумот оид ба санҷиши  гузаронидашаванда  дар  дафтари бақайдгирии санҷишҳо масъулияти муқаррарнамудаи Қонуни мазкурро бар ӯҳда дорад.

Моддаи 14. Санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор

1. Санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор иборат аст аз:

- машваратдиҳӣ ба субъектҳои хоҷагидор оид ба масъалаҳои коҳиш додани  таваккал ва амалигардонии фаъолияти онҳо мутобиқи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва иҷрои чорабиниҳои дигаре, ки ба пешниҳоди иттилоот дар хусуси пешгирии риоя накардани санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон  равона шудаанд;

- санҷиши мутобиқати фаъолияти субъектҳои хоҷагидор ба талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- гузаронидани арзёбии иттилоот оид ба фаъолияти субъекти хоҷагидор, ки тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дастрас гардидааст;

- мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон андешидани чораҳои таъсиррасонӣ нисбати субъектҳои хоҷагидор. 

2. Санҷиши фаъолияти намояндагиҳо ва филиалҳои субъектҳои хоҷагидор тибқи тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур дар доираи анҷом додани санҷиши фаъолияти худи субъекти хоҷагидор гузаронида мешавад.

Моддаи 15. Пешниҳоди иттилоот ва машварат

1. Мақомоти санҷишӣ ба субъектҳои хоҷагидор оид ба масъалаҳои мутобиқати фаъолияти онҳо ба санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба паст кардани меъёрҳои арзёбии дараҷаи таваккал ва бартараф намудани шароити ба ҳуқуқвайронкуниҳо имкониятдиҳанда то оғози санҷиш, дар рафти санҷиш ва пас аз анҷоми санҷиш машварат ва тавсияҳо медиҳанд.

2. Пешниҳоди машварату тавсияҳо инҳоро дар бар мегирад:

- пешниҳоди иттилооти умумӣ ба аҳли ҷомеа;

- посухҳо ба саволҳои хаттӣ ва шифоҳии субъектҳои хоҷагидор, тавассути телефон, дар шакли электронӣ ё дар ҳомили коғазӣ дар раванди гузаронидани машғулиятҳои омӯзишӣ ё баъди гузаронидани онҳо;

- пешниҳод кардани машварату тавсияҳо ва ёрии методӣ ба субъектҳои хоҷагидор оид ба паст кардани меъёрҳои арзёбии дараҷаи таваккал, пешгирӣ ва бартараф намудани ҳуқуқвайронкуниҳо дар раванди санҷиш.

3. Машварату тавсияҳои ба субъектҳои хоҷагидор пешниҳодшаванда аз нигоҳи ҳуқуқӣ асоснок, дақиқ ва фаҳмо, дорои мақсади пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳо, кам ва бартараф намудани эҳтимолияти таваккалҳо мебошанд.

4. Агар субъекти хоҷагидор мутобиқи машварат ва тавсияи ба тариқи хаттӣ пешниҳоднамудаи мақоми санҷишӣ амал намояд, пас барои ба талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқат накардани амалҳояш ба ҷавобгарӣ кашида намешавад. Муқаррароти мазкур ба кирдоре, ки дар он аломатҳои таркиби ҷиноят ё ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ дида мешаванд, дахл надоранд. 

5. Баъди гирифтани машварату тавсияҳои дурусти мақоми санҷишӣ субъекти хоҷагидор амалҳои худро ба талаботи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқ менамояд.

6. Мақомоти санҷишӣ дар сомонаи расмии худ маълумоти зеринро ҷойгир менамоянд:

- санадҳои меъёрии ҳуқуқии танзимкунандаи масъалаҳои санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор;

- нақшаи ҳарсолаи гузаронидани санҷишҳо;

- маълумот оид ба мансубияти субъекти хоҷагидор ба дараҷаи муайяни таваккалӣ ва инчунин асоснокии гузаронидани онҳо ба ин намуди таваккалҳо.

Моддаи 16. Беэътибории гузаронидани санҷишҳо

Санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар ҳолатҳои зерин беэътибор дониста мешавад:

- аз ҷониби мақоми санҷишӣ ба субъекти хоҷагидор фиристода нашудани огоҳиномаи хаттӣ дар бораи санҷиши гузаронидашаванда ва номгӯи масъалаҳои санҷишӣ;

- ҳангоми гузаронидани санҷиши фаъолияти субъекти хоҷагидор аз ҷониби шахси мансабдори мақоми санҷишӣ ба субъекти хоҷагидор пешниҳод накардани шаҳодатномаи хизматӣ;

- дар сурати набудани сабти шахси мансабдори мақоми санҷишӣ дар дафтари бақайдгирии субъекти хоҷагидор;

- гузаронидани санҷиши аввалини фаъолияти субъекти хоҷагидори навтаъсис, ба истиснои субъектҳои хоҷагидори дараҷаи таваккалнокиашон баланд, дар давоми ду соли аввали фаъолияти он.

Моддаи 17. Намудҳои санҷиш

Санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор аз намудҳои зерин иборат аст:

- нақшавӣ;

- ғайринақшавӣ;

- иловагӣ;

- такрорӣ.

Моддаи 18. Санҷиши нақшавӣ

1. Санҷиши нақшавӣ - санҷишест, ки аз ҷониби роҳбари мақомоти марказии санҷиш нисбати субъекти хоҷагидори мушаххас дар асоси нақшаи солонаи гузаронидани санҷишҳои нақшавӣ таъин карда мешавад.

2. Мақомоти санҷишӣ дар ноҳияҳо, шаҳрҳо ва вилоятҳо санҷиши нақшавии фаъолияти субъектҳои хоҷагидорро мутобиқи нақшаи солонаи гузаронидани санҷишҳои нақшавии аз ҷониби мақомоти марказии санҷиш тасдиқшуда мегузаронанд. 

3. Нақшаи солонаи гузаронидани санҷишҳо бо назардошти даврияти санҷишҳои барои ҳар як гурӯҳи таваккалҳо  муқарраргардида вобаста ба дараҷаи таваккалӣ фаъолияти ҳар субъекти хоҷагидори мушаххас таҳия карда мешавад.

4. Нақшаи солонаи гузаронидани санҷишҳо аз ҷониби роҳбари мақоми марказии санҷиш барои соли ояндаи  тақвимӣ то 1 ноябр дар мувофиқа бо Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ тасдиқ карда шуда, дар сомонаи расмии мақомоти санҷиш ва воситаҳои ахбори омма ҷойгир карда мешавад.

5. Вобаста ба тағйирёбии дараҷаҳои таваккалӣ субъектҳои хоҷагидор мақомоти санҷишӣ ба нақшаи солонаи гузаронидани санҷишҳо бо риояи талаботи мувофиқакунӣ тибқи қисми 4 моддаи мазкур ҳар шашмоҳа як маротиба тағйирот ворид менамоянд.

6. Дар нақшаҳои солонаи гузаронидани санҷишҳо маълумоти зерин дарҷ мегардад:

- номгӯи мақоми санҷишӣ;

- номгӯи шахсони ҳуқуқӣ, насаб, ном ва номи падари соҳибкорони инфиродӣ, ки фаъолияташон мавриди санҷиши нақшавӣ қарор дода мешавад; 

- маълумот дар бораи санҷиши қаблии фаъолияти субъекти хоҷагидор;

- асосноккунии ҳуқуқӣ, мавзӯъ ва объектҳои санҷиш;

- суроғаи воқеии объекти гузаронидани санҷиш;

- давраи санҷиш (бо нишон додани санаи оғоз ва анҷоми давра);

- давомнокии санҷиш (бо нишон додани санаи оғоз ва анҷоми санҷиш).

7. Санҷиши якҷоя аз ҷониби мақомоти санҷишӣ танҳо дар доираи нақшаи солонаи мақоми санҷишӣ гузаронида шуда, мақомоти мазкур уҳдадоранд қарори алоҳидаро дар бораи таъини санҷиш ба расмият дароранд.

8. Дар ҳолати мавҷуд набудани нақшаи солонаи тасдиқшудаи гузаронидани санҷишҳои нақшавӣ мақоми санҷишӣ барои гузаронидани намуди санҷиши фаъолияти субъекти хоҷагидор, ба истиснои санҷишҳое, ки бо аризаи хаттии худи субъекти хоҷагидор гузаронида мешаванд, ҳуқуқ надорад. 

9. Санҷиши нақшавӣ бо риояи талаботи пешбининамудаи қисми 4 моддаи 13 Қонуни мазкур гузаронида мешавад.

Моддаи 19. Санҷиши ғайринақшавӣ

1. Санҷиши ғайринақшавӣ дар ҳолатҳои зерин гузаронида мешавад:

- бо ташаббуси субъекти хоҷагидор дар асоси аризаи хаттии он; 

- ба мақомоти санҷишӣ ворид шудани муроҷиати шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, маълумот аз мақомоти ҳокимияти давлатӣ оид ба далелҳои расонидан ё эҳтимолияти баланди расонидани зарари ҷиддӣ ба ҳаёт ва саломатии аҳолӣ, муҳити зист, амнияти миллӣ, инчунин ба миён омадани ҳолатҳои фавқулоддаи дорои хусусияти табиӣ ва техногенӣ;

- бо супориши Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла бо мақсади пешгирии ба вуҷуд омадани ҳолатҳои фавқулодда;

- дар ҳолати мавҷуд будани парвандаи ҷиноятӣ.

2. Аризаи ба мақоми санҷишӣ ирсолгардида, ки тибқи он муайян кардани насаб, ном, номи падар ва маҳалли ҷойгиршавии шахси ба мақоми санҷишӣ муроҷиаткарда ғайриимкон аст, барои гузаронидани санҷиш асос шуда наметавонад. 

3. Гузаронидани санҷиши ғайринақшавӣ бо асосҳои дигар манъ аст.

4. Санҷиши ғайринақшавӣ дар асоси қарори (фармоиши, амри) роҳбари мақоми санҷишӣ гузаронида мешавад. Санҷиши ғайринақшавӣ танҳо аз рӯи масъалаҳое гузаронида мешавад, ки барои гузаронидани ин намуди санҷиш асос шудаанд. Дар вақти гузаронидани санҷиши ғайринақшавӣ мақомоти санҷишӣ уҳдадоранд, ки ба субъекти хоҷагидор оид ба шикоятҳои ҷойдошта маълумоти дақиқ ва асоснок пешниҳод намоянд.

5. Ба санҷидани масъалаҳое, ки асоси гузаронидани санҷиши ғайринақшавӣ нестанд ва дар номгӯи саволҳои санҷишӣ пешбинӣ нашудаанд, роҳ дода намешавад.

6. Шумораи санҷишҳои ғайринақшавии гузаронидашаванда нисбат ба шумораи умумии санҷишҳои гузаронидашавандаи мақомоти санҷишӣ набояд аз 10 % (фоиз) зиёд бошад. Дар ҳолати аз фоизи муқарраршуда зиёд шудани санҷишҳо онҳо бо розигии Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ гузаронида мешаванд.

7. Агар дар натиҷаи гузаронидани санҷиши ғайринақшавӣ муайян карда шавад, ки дар фаъолияти субъекти хоҷагидор камбудиҳои ҷиддӣ ҷой дошта, фаъолияти он мавриди санҷиши нақшавӣ қарор гирифтааст, шахси мансабдоре, ки санҷиши нақшавиро гузаронидааст, ба ҷавобгарӣ кашида мешавад.

8. Санҷишҳои ғайринақшавӣ бо риояи талаботи пешбининамудаи қисми 4 моддаи 13 Қонуни мазкур гузаронида мешаванд.

Моддаи 20. Санҷиши иловагӣ

1. Санҷиши иловагӣ танҳо дар ҳолати аз натиҷаи санҷиш розӣ набудани субъекти хоҷагидор гузаронида мешавад.

2. Ҳангоми гузаронидани санҷиши иловагӣ гузаронидани санҷиш аз рӯи ҳамаи масъалаҳои санҷиши нақшавӣ манъ аст. Танҳо масъалаҳои дар шикояти субъекти хоҷагидор зикргардида мавриди санҷиши иловагӣ қарор дода мешаванд.

3. Шикояти субъектҳои хоҷагидор бояд дар муҳлати на дертар аз 10 рӯзи корӣ аз рӯзи қабули шикоят аз ҷониби мақоми санҷишӣ баррасӣ гардида, нисбати он қарори асоснок қабул карда шавад. 

4. Санҷиши иловагӣ бо риояи талаботи пешбининамудаи қисми 4 моддаи 13 Қонуни мазкур гузаронида мешавад.

Моддаи 21. Санҷиши такрорӣ

1. Санҷиши такрорӣ дар доираи талаботи расмӣ дар бораи бартараф кардани камбудиҳои дар раванди санҷиши қаблӣ ошкоргардида гузаронида мешавад. 

2. Санҷиши такрорӣ пас аз ба охир расидани муҳлате, ки ба субъекти хоҷагидор барои бартараф кардани камбудиҳо дода шудааст, на дертар аз 10 рӯзи ба охир расидани муҳлати зикршуда ва танҳо нисбати камбудиҳои ислоҳшуда  гузаронида мешавад.

3. Субъекти хоҷагидор бо дархости мақоми санҷишӣ дар бораи камбудиҳои ислоҳшуда маълумот пешниҳод менамояд. 

4. Қарор дар бораи гузаронидани санҷиши такрорӣ танҳо дар ҳолати мавҷуд будани дараҷаи эҳтимолияти расонидани зарари назаррас ба ҳаёт ва саломатии аҳолӣ ва муҳити зист аз ҷониби роҳбари мақоми санҷишӣ қабул карда мешавад.

5. Мақоми санҷишӣ  субъекти хоҷагидорро дар бораи гузаронидани санҷиши такрорӣ дар муҳлати се рӯзи корӣ пеш аз оғози санҷиши такрорӣ огоҳ менамояд.

6. Ҳангоми муроҷиат намудани субъекти хоҷагидор ба мақомоти санҷишӣ дар бораи гузаронидани санҷиши такрорӣ қарори роҳбари мақоми санҷишӣ дар бораи санҷиш бояд дар давоми се рӯзи корӣ аз лаҳзаи ворид гардидани чунин муроҷиат қабул карда шавад.

7. Санҷиши такрорӣ бо риояи талаботи пешбининамудаи қисми 4 моддаи 13 Қонуни мазкур гузаронида мешавад. 

Моддаи 22. Даврияти санҷишҳои фаъолияти субъектҳои хоҷагидор

1. Санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор, ба истиснои санҷишҳои ғайринақшавӣ, танҳо бо назардошти дараҷаи таваккалнокӣ, ки тибқи моддаи 11 Қонуни мазкур муайян карда шудааст, гузаронида мешавад.

2. Вобаста ба дараҷаи таваккалнокӣ санҷишҳои нақшавӣ мутобиқи даврияти зерин гузаронида мешаванд:

- на зиёда аз ду маротиба дар як сол барои субъектҳои хоҷагидори дараҷаи таваккалнокиашон баланд;

- на зиёда аз як маротиба дар се сол барои субъектҳои хоҷагидори дараҷаи таваккалнокиашон миёна;

- на зиёда аз як маротиба дар панҷ сол барои субъектҳои хоҷагидори дараҷаи таваккалнокиашон  паст.

3. Даврияти санҷишҳои объектҳои мушаххас бо назардошти дараҷаи таваккалнокии он аз ҷониби  мақомоти санҷишӣ дар нақшаи солонаи гузаронидани санҷишҳо муайян мегардад.

4. Санҷиши нақшавии аввалини фаъолияти субъекти хоҷагидори навтаъсис, ба истиснои субъектҳои хоҷагидори дараҷаи таваккалнокиашон баланд, танҳо баъди сипарӣ гардидани ду сол пас аз лаҳзаи бақайдгирии давлатии он гузаронида шуда, ду соли аввали фаъолияти субъекти мазкур мавриди санҷиш қарор дода намешавад.

5. Агар то гузаштани муҳлати дар қисми 4 ҳамин модда нишондодашуда фаъолияти субъекти хоҷагидор қатъ гардад (аз нав ташкил карда ё барҳам дода шавад), фаъолияти молиявии субъекти хоҷагидор, намояндагиҳо ва филиалҳои он дар доираи санҷиши фаъолияти худи субъекти хоҷагидор гузаронида мешавад. 

6. Мавзӯи санҷиши як мақоми санҷишӣ наметавонад аз ҷониби мақоми дигари санҷишӣ такрор карда шавад ва чунин санҷиш метавонад дар асосҳои зерин гузаронида шавад:

- аризаи худи субъекти хоҷагидор;

- хабари мақоме, ки оид ба азнавташкилдиҳӣ ё барҳамдиҳии субъекти хоҷагидор қарор қабул кардааст;
иттилооти мақоме, ки азнавташкилдиҳӣ ё барҳамдиҳии шахси ҳуқуқиро амалӣ намудааст. 

7. Дар давоми ду соли аввали фаъолияти субъекти хоҷагидор чораҳои муҷозот нисбати он метавонанд танҳо дар ҳолатҳои истисноӣ истифода шаванд, агар фаъолияти субъекти мазкур мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо воситаҳои дигар таъмин шуда натавонад ва танҳо дар ҳолати зарурат ва ногузир будани пешгирии расонидани зарар ба ҳаёт ва саломатии аҳолӣ ё муҳити зист, дар ҳолате ки чунин зарар таҳдиди ҷиддӣ дошта бошад.

8. Дар ҳолати ташрифи шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ тибқи муқаррароти қисми 1 ҳамин модда маълумоти зарурӣ бо риояи талаботи пешбининамудаи қисми 4 моддаи 13 Қонуни мазкур дар дафтари бақайдгирии санҷишҳо сабт карда мешавад.

Моддаи 23. Машваратдиҳӣ ва расонидани кумаки методӣ ба субъекти хоҷагидори навтаъсис 

1. Шахсони мансабдори мақоми санҷишӣ ба субъекти хоҷагидори навтаъсис дар давоми ду соли аввали фаъолияти он танҳо барои додани машварат ва расонидани кӯмаки методӣ оид ба масъалаҳои мавзӯи санҷиши онҳо ташриф меоранд. 

2. Дар мӯҳлати озодкунӣ аз санҷишҳои пешбининамудаи қисми 4 моддаи 22 Қонуни мазкур субъекти хоҷагидори навтаъсис аз иҷрои ӯҳдадориҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки риояи онҳо мутобиқи ҳамин Қонун бояд санҷида шаванд, озод карда намешавад. 

Моддаи 24. Огоҳинома дар бораи санҷиш

1. Бо мақсади гузаронидани санҷиш, ба истиснои гузаронидани санҷиш бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақоми санҷишӣ субъекти хоҷагидорро аз санҷиши гузаронидашаванда дар мӯҳлати панҷ рӯзи корӣ қабл аз оғози санҷиш ба таври хаттӣ огоҳ менамояд. Огоҳиномаи хаттӣ шарти асосии гузаронидани санҷиш буда, мақомоти санҷишӣ на дертар аз даҳ рӯзи корӣ аз рӯзи қабули огоҳинома ҳуқуқи оғоз намудани санҷишро доранд. 

2. Дар огоҳинома дар бораи гузаронидани  санҷиш  масъалаҳои зерин бояд зикр карда шаванд:

- номи мақоми санҷишӣ, насаб, ном, номи падари шахси мансабдори мақоми санҷишӣ ва суроғаи маҳалли зисти он, рақами шаҳодатномаи хизматӣ; 

- асос барои гузаронидани санҷиш;

- мавзӯъ, мақсад ва объектҳои санҷиш;

- санаи оғоз ва анҷоми гузаронидани санҷиш;

- номи субъекти хоҷагидоре, ки фаъолияти он мавриди санҷиш қарор дода мешавад.

3. Огоҳинома ба роҳбари субъекти хоҷагидор ё ба шахси ваколатдор шахсан ё тавассути почта бо мактуби фармоишӣ ва огоҳиномаи почта ё мустақиман бо имзо супорида мешавад. Роҳбар ё шахси ваколатдори субъекти хоҷагидор баъди гирифтани огоҳинома вазифадор аст дар объекти санҷидашаванда дар вақти барои оғози санҷиш таъингардида ҳозир бошанд.

4. Агар субъекти хоҷагидор бо сабабҳои узрнок оғози санҷишро дар рӯз ва вақти дар огоҳинома муқарраргардида таъмин карда натавонад, он уҳдадор аст ба мақоми санҷишӣ дар ин хусус на дертар аз ду рӯз то оғози санҷиш хабар дода, сана ва вақти барои тарафҳо мувофиқро барои оғози санҷиш мувофиқа намояд.

5. Субъекти хоҷагидор дар сурати нагирифтани огоҳинома дар бораи гузаронидани санҷиш ҳуқуқ дорад шахси мансабдори мақоми санҷишро барои гузаронидани санҷиш роҳ надиҳад.

6. Агар мақоми санҷишӣ субъекти хоҷагидорро дар бораи санҷиши гузаронидашаванда ба таври хаттӣ огоҳ насозад, қарор аз рӯи натиҷаҳои санҷиш беэътибор буда, оқибати ҳуқуқӣ надорад.

Моддаи 25. Номгӯи масъалаҳои назоратие, ки аз рӯи онҳо санҷиш гузаронида мешавад

1. Санҷиш тибқи номгӯи масъалаҳои назоратие, ки аз ҷониби мақомоти санҷишӣ мутобиқи талаботи муқаррарнамудаи Қонуни мазкур тасдиқ шудааст, гузаронида мешавад.

2. Номгӯи масъалаҳои назоратие, ки аз рӯи онҳо санҷиш гузаронида мешавад, ба субъекти хоҷагидор ҳамзамон бо огоҳинома дар бораи санҷиш супорида мешавад. Ба субъекти хоҷагидор насупоридани номгӯи масъалаҳои назоратӣ ҳамзамон бо  огоҳинома дар бораи санҷиш боиси беэътибор гардидани қарор аз рӯи натиҷаҳои санҷиш мегардад.

3. Санҷиши фаъолияти субъекти хоҷагидор аз рӯи номгӯи масъалаҳои назоратӣ гузаронида шуда, аз доираи он баромадан манъ аст. Номгӯи масъалаҳои назоратӣ бояд талаботи асосии қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар бар гирад, ки метавонанд ба ҳаёт ва саломатии одамон, бехатарии ҷамъиятӣ, моликият, ҳифзи муҳити зист таҳдид кунанд ё зарари бевоситаи назаррас расонанд.

4. Ҳангоми таҳияи номгӯи масъалаҳои назоратӣ мақомоти санҷишӣ метавонанд бо субъектҳои хоҷагидор ё ассотсиатсияҳои дахлдор барои ба инобат гирифтани ақидаи онҳо машварат гузаронанд.

5. Номгӯи масъалаҳои назоратӣ ҳар сол бояд бо назардошти тағйирот дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва таклифҳои пешниҳоднамудаи шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ ва субъектҳои хоҷагидор аз нав дида баромада шавад.

6. Масъалаҳо дар номгӯи масъалаҳои назоратӣ барои риояи минбаъдаи онҳо аз ҷониби субъектҳои хоҷагидор бояд дақиқ, возеҳ ва дастрас ифода карда шаванд.

7. Номгӯи масъалаҳои назоратӣ қисми ҷудонашавандаи санади санҷиш буда, бояд дар сомонаи расмии мақоми санҷишӣ ҷойгир карда шавад.

Моддаи 26. Давомнокӣ ва муҳлати гузаронидани санҷиш

1. Муҳлати гузаронидани санҷиши молиявии фаъолияти шахси ҳуқуқӣ набояд аз бист рӯзи корӣ зиёд бошад.

2. Муҳлати гузаронидани санҷиши молиявии фаъолияти соҳибкори инфиродие, ки фаъолияти худро дар асоси шаҳодатнома амалӣ менамояд, набояд аз панҷ рӯзи корӣ ва соҳибкори инфиродие, ки фаъолияти худро дар асоси патент амалӣ менамояд, набояд аз ду рӯзи тақвимӣ зиёд бошад.

3. Санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар муҳлати на зиёдтар аз 10 рӯзи корӣ барои субъектҳои соҳибкории калон, 5 рӯзи корӣ барои субъектҳои соҳибкории миёна ва 2 рӯзи корӣ барои субъектҳои соҳибкории хурд гузаронида мешавад. 

4. Дар ҳолатҳои истисноӣ ба монанди фалокат, беморӣ, фавти шахси масъул ва ҳолатҳои дигари рафънопазир – бо қарори роҳбари мақоми санҷишӣ муҳлати пешбининамудаи қисмҳои 1, 2 ва 3 ҳамин модда як маротиба ба муҳлати на зиёда аз сеяки муҳлати асосии гузаронидани санҷиш тамдид карда мешавад. Дар сурати мавҷуд набудани ҳуҷҷатҳои тасдиқкунанда дар хусуси тамдиди муҳлати мазкур санҷиши минбаъдаи фаъолияти субъекти хоҷагидор манъ аст.

5. Санҷиш танҳо дар вақти корӣ ва рӯзҳои кории субъекти хоҷагидор гузаронида мешавад, ба истиснои санҷиши ғайринақшавӣ.

Моддаи 27. Манъи такроран гузаронидани санҷиш аз тарафи мақомоти санҷиши сатҳи гуногун ё мақомоти дигари санҷиш 

1. Гузаронидани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор аз рӯи масъалаҳое, ки қаблан аз ҷониби мақоми санҷишӣ сатҳи дигар ё мақоми дигари санҷишӣ дар давраи санҷиш муқарраргардида гузаронида шудааст, манъ аст. 

2. Мақоми санҷишӣ салоҳияти ҳар яке аз сатҳҳои мақомоти санҷишро оид ба гузаронидани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор муайян менамояд.  

3. Дар ҳолате, ки санҷиши фаъолияти субъекти  хоҷагидор аз ҷониби мақоми санҷиши як сатҳ (ҷумҳуриявӣ, вилоятӣ, шаҳрӣ ё ноҳиявӣ)  гузаронида шавад, ба мақоми санҷиши сатҳи дигар гузаронидани санҷиши ҳамон як субъекти хоҷагидор манъ аст.

4. Мақомоти ҳифзи ҳуқуқ набояд санҷишҳои аз ҷониби мақомоти дигари санҷиш гузаронидашударо такроран гузаронанд, ба истиснои талаботи пешбининамудаи сархати чоруми қисми 1 моддаи 19 Қонуни мазкур.

Моддаи 28. Анҷоми санҷиш

1. Баъди анҷоми санҷиш, сарфи назар аз натиҷаҳои он, шахси мансабдори мақоми санҷишӣ санад тартиб дода, дар он маълумоти зеринро қайд менамояд:

- маҳалли гузаронидани санҷиш, санаи таҳияи санад;

- мавзӯи санҷиш;

- вазифа, насаб, ном, номи падари шахсони мансабдори мақоми санҷишӣ, ки санҷиш гузаронидаанд;

- насаб, ном, номи падари соҳибкори инфиродии санҷидашуда ё номи пурраи шахси ҳуқуқӣ;

- маълумот оид ба санҷиши қаблӣ;

- давраи санҷидашаванда ва маълумоти умумӣ оид ба ҳуҷҷатҳое (объектҳое), ки субъекти хоҷагидор барои гузаронидани санҷиш пешниҳод намудааст;

- натиҷаҳои санҷиш;

- дар ҳолати ошкор гардидани камбудиҳо - шарҳи муфассали  онҳо  бо истинод ба меъёри дахлдори санади меъёрии ҳуқуқӣ.

2. Анҷоми санҷиш рӯзи ба субъекти хоҷагидор супоридани  санади санҷиш ё санаи ба он фиристодани санади санҷиш бо мактуби фармоишӣ ва огоҳинома, лекин на дертар аз панҷ рӯзи корӣ аз муҳлати дар қарор зикргардида, ҳисобида мешавад.

3. Ба санади санҷиш нусхаҳои зарурии ҳуҷҷатҳо, ҳисобҳои анҷомдодаи шахси мансабдори мақоми санҷишӣ ва маводи дигари дар раванди санҷиши гузаронидашуда бадастомада замима карда мешаванд.

4. Санади санҷиш ба миқдори на кам аз ду нусха таҳия гардида,  аз ҷониби шахси мансабдори мақоми санҷишӣ, ки санҷиши дахлдорро гузаронидааст, имзо карда мешавад.

5. Як нусхаи санади санҷиш ба субъекти хоҷагидор дар давоми  панҷ рӯзи корӣ супурда мешавад. Ҳангоми гирифтани санади санҷиш роҳбари субъекти хоҷагидор уҳдадор аст, ки дар нусхаи дигари санад  дар  хусуси гирифтани он қайд ворид намуда, имзо гузорад.

6. Агар роҳбари субъекти хоҷагидор гирифтани санади санҷишро  рад намуда бошад, дар ин бора дар нусхаи санади санҷиши барои мақомоти санҷишӣ пешбинигардида қайд ворид намуда, бо имзои шахси  мансабдори санҷиши дахлдорро анҷомдода тасдиқ карда мешавад. Дар чунин ҳолат санади санҷиш бо мактуби фармоишӣ ва огоҳинома ба субъекти хоҷагидор фиристода мешавад.

7. Дар сурати ошкор гардидани содиршавии ҷиноят дар рафти фаъолияти субъекти хоҷагидор нусхаи санад ва маводи натиҷаи санҷиш аз рӯи тобеият барои қабули қарор ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқи дахлдор фиристонида мешаванд.

Моддаи 29. Қарор аз рӯи натиҷаҳои санҷиш

1. Баъди анҷоми ҳар як санҷиш дар асоси натиҷаҳое, ки дар санади санҷиш дарҷ гардидаанд, мақоми санҷишӣ бо имзои роҳбар ё шахси ивазкунандаи ӯ аз рӯи натиҷаҳои санҷиш қарор қабул менамояд, ки он дар муҳлати панҷ рӯзи корӣ баъди рӯзи анҷоми санҷиш ба субъекти  хоҷагидор дода мешавад.

2. Қарор бояд маълумоти зеринро дар бар гирад:

- сана ва рақами бақайдгирии қарор ва санади санҷиш;

- насаб, ном, номи падари соҳибкори инфиродӣ ё номи пурраи шахси ҳуқуқӣ;

- мавзӯи санҷиши гузаронидашуда;

- чораи андешидашаванда, агар камбудиҳо ошкор гардида бошанд;

- талабот оид ба рафъи камбудиҳои ошкоргардида дар сурати ошкор гардидани онҳо;

- муҳлат, маҳал ва тартиби шикоят овардан нисбат ба қарор.

3. Дар ҳолати ошкор нагардидани камбудиҳо баъди анҷоми санҷиш  ба қарор қайди дахлдор ворид карда мешавад.

4. Қарор аз рӯи натиҷаҳои санҷиш дар ҳолатҳое, ки дар моддаи 16 Қонуни мазкур пешбинӣ гардидаанд, беэътибор дониста мешавад. 

5. Аз рӯи натиҷаи гузаронидани санҷиш мақомоти санҷишӣ ҳар шашмоҳа ба шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ дар бораи санҷишҳои гузаронидашуда маълумоти дахлдор пешниҳод менамояд.

Моддаи 30. Муваққатан боздоштани фаъолияти субъекти хоҷагидор

1. Дар рафти санҷиш ҳангоми мавҷуд будани асосҳои зерин шахси мансабдори мақоми санҷишӣ дар бораи муваққатан боздоштани фаъолияти субъекти хоҷагидор қарор қабул менамояд:

- ошкор гардидани анҷоми фаъолияти субъекти хоҷагидор, ки ба қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқ набуда, бевосита боиси хатари ҷиддӣ гардида, метавонад ба ҳаёт ва саломатии аҳолӣ ва муҳити зист зарар расонад;

- таҳдиди дар натиҷаи амалӣ намудани фаъолият ба миён омада, ки бо назардошти ногузирии хатар ва бузургии эҳтимолияти он дар сурати имкон надоштани субъекти хоҷагидор барои тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ намудани фаъолияти худ онро бояд фавран боздорад.

2. Шахси мансабдори мақоми санҷишӣ бояд танҳо он фаъолияти субъекти хоҷагидорро муваққатан боздорад, ки боиси расонидани зарари назаррас ба ҳаёт ва саломатии аҳолӣ ё муҳити зист шуда метавонад.

3. Дар ҳолати муваққатан боздоштани фаъолияти субъекти хоҷагидор чораҳои гузоштани муҳр (штамп), суратгирӣ, банаворгирӣ ва дигар усулҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст, метавонанд истифода карда шаванд.

4. Муҳлати дар қарор оид ба муваққатан боздоштани фаъолияти субъекти хоҷагидор қайдгардида набояд аз се моҳ зиёд бошад.

5. Қарор дар бораи муваққатан боздоштани фаъолияти субъекти хоҷагидор  маълумоти зеринро дар бар мегирад:

- сана ва рақами қарор;

- номи мақоми санҷишӣ ва номи субъекти хоҷагидор;

- асос барои муваққатан боздоштани фаъолияти субъекти хоҷагидор;

- номгӯи фаъолияти боздошташуда;

- номгӯй ва миқдори молу мулк, таҷҳизот барои истеҳсолот;

- чораҳое, ки бояд барои бартараф кардани ҳуқуқвайронкунӣ андешида шаванд;

- муҳлат барои бартараф намудани ҳуқуқвайронкунӣ ва муҳлате, ки фаъолияти субъекти хоҷагидор муваққатан боздошта мешавад.

6. Шахси мансабдори мақоми санҷишӣ, ки дар бораи муваққатан боздоштани фаъолияти субъекти хоҷагидор қарор қабул кардааст, роҳбари мақоми санҷишро дар ин хусус огоҳ менамояд.   

7. Субъекти хоҷагидор метавонад аз рӯи қарор дар бораи муваққатан боздоштани фаъолияти субъекти хоҷагидор ба суд, мақомоти прокуратура ё ба тариқи маъмурӣ шикоят намояд. 

8. Дар ҳолате, ки субъекти хоҷагидор камбудиҳои ошкоргардидаро пеш аз муҳлати дар қарор дар бораи муваққатан боздоштани фаъолияти субъекти хоҷагидор зикргардида бартараф  намояд, роҳбари мақоми санҷишӣ дар давоми 3 рӯз аз лаҳзаи қабули аризаи субъекти хоҷагидор дар бораи барқарор намудани фаъолият тибқи аризаи  он  қарор қабул менамояд.

Моддаи 31. Гирифтани намунаҳо барои гузаронидани ташхис

1. Гирифтани намунаҳои маҳсулот барои гузаронидани ташхис танҳо дар ҳолати ғайриимкон будани муайянкунии масъалаи бехатарии маҳсулот аз рӯи натиҷаи муоинаи он амалӣ карда мешавад. Дар ин ҳолат мақоми санҷишӣ дар бораи гирифтани намунаҳо санад тартиб медиҳад, ки дар он ҳолатҳои зерин нишон дода мешаванд:

- маҳал ва санаи тартиб додани он;

- номгӯй ва маҳалли ҷойгиршавии субъекти санҷидашаванда, ки намунаи маҳсулоти он гирифта мешавад;

- мансаб, насаб, ном ва номи падари шахси ваколатдори субъекти хоҷагидори санҷидашаванда;

- мансаб, насаб, ном ва номи падари шахси мансабдоре, ки намунаи маҳсулотро мегирад;

- асос ва талабот барои гирифтани намунаи маҳсулот;

- номгӯй ва миқдори намунаи маҳсулоти гирифташуда бо зикр кардани истеҳсолкунанда, санаи истеҳсол, силсилаи (рақами) дастаи мол, арзиши умумии намунаҳо;

- сана ва вақти гирифтани намунаи маҳсулот. 

2. Мақоми санҷишӣ гирифтани намунаҳоро ба миқдоре, ки ҳуҷҷатҳои меъёрию техникии маҳсулот барои гузаронидани ташхис муқаррар намудаанд, амалӣ менамояд.

3. Санади гирифтани намунаҳои маҳсулот дар се нусха тартиб дода мешавад. Ҳамаи нусхаҳои санад аз ҷониби шахси мансабдори тартибдода, ки намунаи маҳсулотро гирифтааст ва роҳбар ё намояндаи субъекти хоҷагидори санҷидашаванда имзо карда мешаванд. Як нусхаи санади гирифтани намунаи маҳсулот бо роҳхат ва намунаи маҳсулоти бо тартиби муқарраргардида гирифташуда ба ташкилоте фиристода мешавад, ки тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои гузаронидани ташхис ваколатдор шудааст. Нусхаи дуюми санади гирифтани намунаи маҳсулот дар ихитиёри субъекти хоҷагидор мемонад. Нусхаи сеюми санади  гирифтани намунаи маҳсулотро шахси мансабдори мақоми санҷишӣ, ки намунаи маҳсулотро гирифтааст, нигоҳ медорад. Фурӯш ва ба муомилот баровардани молу маҳсулоте, ки аз он барои ташхис намуна гирифта шудааст, то муайян гардидани натиҷаи ташхис манъ аст.

4. Шароити нигоҳдорӣ ва ҳамлу нақли намунаи маҳсулоти гирифташуда набояд нишондиҳандаҳоеро, ки аз рӯи онҳо ташхиси намунаҳо гузаронида мешавад, тағйир диҳад. Шахси мансабдори мақоми санҷишӣ, ки намунаи маҳсулотро барои озмоиш гирифтааст, амният ва сари вақт ба ҷойи гузаронидани ташхис расонидани онро таъмин менамояд. Субъекти хоҷагидори санҷидашаванда ҳуқуқ дорад ҳангоми гирифтани намунаҳо норозигӣ изҳор намояд.

5. Дар ҳолати номураттабии раванди муътадили истеҳсолот, ки бо гирифтани намунаи маҳсулот алоқаманд аст, намунаи маҳсулот пас аз гузаронидани ташхис бояд баргардонида шавад.

6. Хароҷоти марбут ба гирифтани намунаи маҳсулот аз тарафи мақоми санҷишӣ маблағгузорӣ карда мешавад. Мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба масъалаҳои молиявӣ расмиёти амалӣ намудани пардохти хароҷоти марбут ба гирифтани намунаи маҳсулотро тасдиқ менамояд.

7. Дар ҳолати бо натиҷаҳои ташхис тасдиқ гардидани далели вайронкунии талаботи муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби субъекти хоҷагидор, он вазифадор аст, ки хароҷоти марбут ба гузаронидани ташхисро мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷуброн намояд.

8. Мақомоти санҷишӣ бояд хулосаи мақомоти дигари санҷиш ва натиҷаи ташхисро, ки дар озмоишгоҳҳои аккредитатсияшудаи  мақомоти санҷишӣ гузаронида шудааст, эътироф намоянд.

БОБИ 3.

ҲУҚУҚ ВА УҲДАДОРИҲОИ СУБЪЕКТҲОИ  ХОҶАГИДОР ВА ШАХСОНИ МАНСАБДОРИ МАҚОМОТИ САНҶИШӢ

Моддаи 32. Ҳуқуқ ва уҳдадориҳои субъектҳои хоҷагидор

1. Субъектҳои хоҷагидор ҳуқуқ доранд:

- дар бораи санҷиши гузаронидашаванда маълумот гиранд;

- аз шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ асосҳои гузаронидани санҷишро талаб намоянд, бо ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи  шахсияти узви гурӯҳи санҷишӣ шинос шаванд;

- шахсонеро, ки дар бораи гузаронидани санҷиш қарори дахлдор надоранд ва ё онҳо дар дафтари бақайдгирии санҷишҳо маълумоти дахлдор ворид накардаанд  ва ё муҳлати дар қарор зикргардидаи онҳо фаро нарасида ва ё гузаштааст, ба санҷиш роҳ надиҳанд;

- талаботи шахсони мансабдори мақомоти санҷишро оид ба масъалаҳое, ки ба салоҳияти онҳо мансуб нестанд, иҷро накунанд ва онҳоро бо маводе, ки ба мавзӯи санҷиш дахл надоранд,  шинос накунанд;

- аз мақомоти санҷишӣ нусхаи санади санҷишро дар давоми панҷ рӯзи корӣ баъди анҷоми санҷиш талаб намоянд ва гиранд;

- бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз мақоми санҷишӣ ҷуброни зиёни дар натиҷаи амалҳои ғайриқонунии шахсони мансабдори он ҳангоми гузаронидани санҷиш расонидашударо талаб намоянд;

- ба шахси мансабдори мақоми санҷишӣ шарҳу эзоҳро оид ба масъалаҳои вобаста ба санҷиш ва натиҷаҳои он пешниҳод кунанд;

- бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон нисбати натиҷаҳои санҷиш шикоят намоянд;

- бо мақсади ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои қонунии худ дар раванди гузаронидани санҷиш ва аз рӯи натиҷаҳои он мутахассисон ва намояндагони ассотсиатсияҳоеро, ки аъзои онҳо мебошанд, инчунин дигар ташкилоти ҷамъиятиро ҷалб намоянд.

2. Субъектҳои хоҷагидор уҳдадоранд:

- шахсони мансабдори мақомоти санҷишро дар сурати доштани  қарор дар бораи гузаронидани санҷиш ва аз ҷониби онҳо пешниҳод гардидани шаҳодатномаи  хизматӣ ва ворид намудани сабтҳои дахлдор ба дафтари бақайдгирии санҷишҳо ба объектҳои дахлдори санҷиш роҳ диҳанд;

- дар асоси талаботи асосноки шахсони мансабдори  мақомоти  санҷишӣ мавод ва ҳуҷҷатҳоеро, ки барои гузаронидани санҷиш зарур мебошанд, пешниҳод намоянд;

- қарорҳои  мақомоти  санҷишро дар бораи дар муҳлатҳои муқарраршуда бартараф намудани ҳуқуқвайронкуниҳо, ба истиснои ҳолатҳои пешниҳод намудани шикоят аз рӯи қарори мақоми санҷишӣ, иҷро намоянд;

- ба шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ дар иҷрои уҳдадориҳои хизматии онҳо мусоидат намоянд;

- ба оғози санҷиш дар сана ва дар вақти муқарраргардида монеъ нашаванд;

- бо тартиби муқарраргардида ба дафтари бақайдгирии санҷишҳо маълумоти дахлдор ворид намоянд.

Моддаи 33. Ҳуқуқ ва уҳдадориҳои шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ

1. Шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ ҳуқуқ доранд:

- ба ҳудуди объектҳои субъекти хоҷагидор бо ҳамроҳии намояндаи субъекти хоҷагидор ворид шаванд;

- аз субъекти хоҷагидори санҷидашаванда ҳуҷҷатҳои заруриеро, ки бевосита бо гузаронидани санҷиш алоқаманданд,  талаб намуда,  аз  онҳо иқтибос ва нусха гиранд;

- аз роҳбари субъекти хоҷагидор оид ба масъалаҳои вобаста ба мавзӯи санҷиши фаъолияти он баёноти хаттӣ талаб намоянд;

- намунаҳоро дар асоси санади хаттии тартибдодаи тарафҳо ба миқдоре, ки барои гузаронидани санҷиш зарур аст, гиранд ва новобаста ба намуди намуна, онҳоро баъди анҷоми санҷиш дар асоси уҳдадории хаттӣ баргардонанд;

- ба ҷараёни санҷиши субъекти хоҷагидорӣ коршиносону (мутахассисону) машваратчиёнро ҷалб намоянд.

2. Шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ ҳангоми гузаронидани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор уҳдадоранд:

- қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳуқуқҳои субъекти хоҷагидорро риоя намоянд;

- санҷишҳоро бо тартиби пешбининамудаи Қонуни мазкур гузаронанд;

- ба субъектҳои хоҷагидори санҷидашаванда қарор дар бораи гузаронидани санҷиш, шаҳодатномаи хизматӣ ва дигар ҳуҷҷатҳои заруриро пешниҳод намоянд;

- бо тартиби муқарраргардида ба дафтари бақайдгирии санҷишҳо маълумот ворид намоянд;

- то оғози санҷиш ҳуқуқ ва уҳдадориҳои субъектҳои хоҷагидори санҷидашаванда, инчунин ҳуқуқ ва уҳдадориҳои худро вобаста ба гузаронидани санҷиш фаҳмонида диҳанд;

- ба иштирок намудани намояндагони субъекти хоҷагидор ҳангоми гузаронидани санҷиш монеъ нашаванд ва оид ба масъалаҳои вобаста ба  мавзӯи санҷиш ба онҳо шарҳ диҳанд;

- нигоҳдории миқдор ва сифати ҳуҷҷатҳо, намунаҳои таҷрибавӣ  ва маводи дигари муваққатан гирифташуда, инчунин сари вақт баргардонидани онҳоро таъмин намоянд;

- мавзӯъ ва моҳияти камбудиҳои ошкоргардида ва чораҳои  бартараф намудани онҳоро ба субъектҳои хоҷагидор шарҳ дода, ба пинҳон кардани онҳо роҳ надиҳанд;

- барои фаъолияти субъектҳои хоҷагидор монеъ нашаванд;

- аз ҳудуди субъекти хоҷагидори санҷидашаванда ҳуҷҷатҳои санҷидашавандаро берун набароранд;

- ба субъектҳои хоҷагидори санҷидашуда доир ба бартараф намудани камбудиҳои ошкоргардида дастурҳои асосноки иҷрояшон  ҳатмиро диҳанд;

- риояи сирри давлатӣ, тиҷоратӣ ва сирри дигари бо қонун ҳифзшавандаро таъмин намоянд.

Моддаи 34. Маҳдудиятҳо ҳангоми гузаронидани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор

Ба мақомоти санҷишӣ ва шахсони мансабдори онҳо манъ мебошад:

- дахолат намудан ба фаъолияти субъектҳои хоҷагидор оид ба масъалаҳои ба мавзӯи санҷиш вобастанабуда;

- аз субъектҳои хоҷагидор дар шакли нақдӣ ситонидани пардохтҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла ҷаримаҳо, фоизҳо;

- истифода бурдани далелҳои вуҷуд доштани камбудиҳо ҳамчун асос барои дахолат ё маҳдуд намудани фаъолияти субъектҳои хоҷагидор;

- анҷом додани амалҳое, ки ба фаъолияти истеҳсолию тиҷоратии субъектҳои хоҷагидор монеъ мешаванд;

- гузаронидани санҷиш тибқи асосҳое, ки дар Қонуни мазкур пешбинӣ нашудаанд ва бе қарор оид ба гузаронидани санҷиш;

- гузаронидани санҷиш нисбати субъектҳои хоҷагидор, ки ба шахси мансабдори мақоми санҷишӣ муносибатҳои хешутаборӣ доранд;

- гузаронидани санҷиш ҳангоми набудани роҳбар ё намояндаи ваколатдори субъекти хоҷагидор;

- талаб намудани ҳуҷҷатҳо, иттилоот, маълумот, намунаи маҳсулот, иёргирии озмоиши объектҳои муҳити атроф ва объектҳои муҳити истеҳсолот, агар онҳо объекти санҷиш ё ба мавзӯи санҷиш алоқаманд набошанд, инчунин мусодира намудани нусхаи аслии чунин ҳуҷҷатҳо;

- гирифтани намунаҳои маҳсулот, иёргирии озмоиши объектҳои муҳити атроф ва объектҳои муҳити истеҳсолот барои гузаронидани таҳқиқот, озмоиш, ченкунии онҳо бе тартиб додани протоколҳо оид ба гирифтани намунаҳои зикргардида, иёргирӣ аз рӯи намунаи муқарраргардида ва зиёда аз миқдори муқаррарнамудаи стандартҳои миллӣ, қоидаҳои гирифтани намуна, иёргирӣ ва усулҳои таҳқиқ, озмоиш, ченкунии онҳо ва регламентҳои техникӣ;

- паҳн намудани маълумоте, ки дар натиҷаи гузаронидани санҷиш дастрас шудааст ва он дорои сирри давлатӣ, тиҷоратӣ, хизматӣ ва дигар сирри бо қонун ҳифзшаванда мебошад, ба истиснои ҳолатҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- аз муҳлати муқарраргардида зиёд гузаронидани санҷиш;

- ба субъектҳои хоҷагидор додани дастур ё пешниҳод дар бораи  аз ҳисоби онҳо гузаронидани чорабиниҳои марбут ба санҷиш.

БОБИ 4.

НАҚШАИ СОЛОНА, ҲИСОБОТДИҲӢ, ОМӮЗИШ ВА АРЗЁБИИ ФАЪОЛИЯТИ ШАХСОНИ МАНСАБДОРИ МАҚОМОТИ САНҶИШӢ

Моддаи 35. Нақшаи солонаи гузаронидани санҷишҳои нақшавӣ

1. Мақомоти санҷишӣ дар асоси таҳлили дараҷаи ҷойдоштаи мутобиқати фаъолияти субъектҳои хоҷагидор ба санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, дониши субъектҳои хоҷагидор оид ба амалӣ намудани фаъолияти худ мутобиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, арзёбии дараҷаи таваккалнокии фаъолияти субъекти хоҷагидор, сабабҳои риоя нагардидан ё ба таври зарурӣ риоя нагардидани талабот нисбати субъектҳои хоҷагидор муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин дар асоси тадбирҳои қаблан андешидашуда ҷиҳати пешгирии қонунвайронкунӣ, чораҳои таъсиррасонӣ ва меъёрҳои риоянашавандаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии мақомоти санҷишӣ нақшаи солонаи гузаронидани санҷишҳои нақшавиро таҳия менамоянд.

2. Дар нақшаҳои солонаи гузаронидани санҷишҳо афзалиятҳо ва нақшаҳои соли оянда барои мавзӯи санҷиш зикр карда мешаванд.

3. Дар нақшаҳои солонаи гузаронидани санҷишҳои нақшавӣ маълумоти зерин зикр карда мешавад:

- арзёбии таваккалҳои асосӣ дар ҳар як соҳаи санҷиш;

- арзёбии миқдори санҷишҳои нақшавие, ки аз ҷониби мақомоти санҷишӣ гузаронида мешаванд;

- арзёбии миқдор ва намудҳои тадбирҳои машваратӣ ва иттилоотии аз тарафи мақомоти санҷишӣ андешидашаванда.

Моддаи 36. Ҳисоботдиҳии мақоми санҷишӣ

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ё дигар мақоми иҷроияи марказии ҳокимияти давлатӣ, ки мақоми санҷишӣ дар нақшаи идоракунии он қарор дорад, ҳар сол мақсадҳои стратегӣ ва вазифаҳои солонаи мақомоти санҷишро муайян намуда, арзёбии фаъолиятро дар асоси нишондиҳандаҳои зерин мегузаронад:

- дараҷаи хатарнокӣ ё рӯйдодҳо (нишондиҳандаҳои фавт, харобшавӣ, партовҳо, ифлосшавӣ ва дигар нишондиҳандаҳо) дар соҳаи санҷидашаванда ва динамикаи нишондиҳандаҳои мазкур;

- нишондиҳандаҳои фаъолият, ки шумораи санҷишҳо, машваратҳо, тренингҳои гузаронидашуда ва натиҷаҳои онҳоро нишон медиҳанд;

- нишондиҳандаҳои афкори умум;

- натиҷаҳои пурсиши ҷомеа, ки дарккунӣ ва арзёбии иттиҳодҳои соҳибкорон, ташкилотҳои ҷамъиятиро оид ба арзёбии фаъолияти мақомоти санҷишӣ нишон медиҳанд.

Моддаи 37. Арзёбии фаъолияти шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ

1. Фаъолияти шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ, ки санҷиш мегузаронанд, дар асоси меъёрҳои зерин арзёбӣ мегардад:  

- натиҷаҳои арзёбии шахси мансабдори мақомоти санҷишӣ, ки аз ҷониби субъекти хоҷагидор гирифта шудааст;

- миқдори машварат ва тавсияҳои додашуда ба субъекти хоҷагидор оиди риояи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- арзёбии фаъолияти шахси мансабдори мақомоти санҷишӣ оиди кам кардани сатҳи таваккалнокӣ.

2. Мақоми санҷишӣ низоми арзёбии фаъолияти шахси мансабдори мақомоти санҷишро, ки санҷиш мегузаронад, бо назардошти меъёрҳои дар қисми 1 ҳамин модда пешбинишуда таҳия менамояд.

3. Шумораи муҷозоти татбиқшуда, миқдори ҷаримаҳо ё дигар нишондиҳандаҳои марбут ба истифодаи муҷозот нисбати субъектҳои хоҷагидор набояд барои арзёбии фаъолияти шахси мансабдори мақомоти санҷишӣ асос шавад.

4. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор Кодекси одоби шахсони мансабдори мақомоти санҷишро таҳия ва ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои тасдиқ пешниҳод менамояд.

5. Мақомоти санҷишӣ ҳар се моҳ ба мақомоти болоии худ дар бораи фаъолияти анҷомдодаашон ҳисобот таҳия ва пешниҳод менамоянд, ки дар он маълумоти зерин нишон дода мешавад:

- арзёбии сатҳи таваккалнокӣ дар соҳаи санҷидашаванда;

- вазифаҳои соли ҷорӣ, иҷрои онҳо ва натиҷаҳои арзёбӣ;

- фаъолияти машваратдиҳӣ бо ишораи масъалаҳои барои субъектҳои хоҷагидор муҳими давраи ҳисоботӣ, меъёрҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки бояд муфассал фаҳмонида шаванд;

- шумора, хусусият ва давомнокии санҷишҳои гузаронидашуда;

- маълумоти мухтасар оид ба маблағгузории фаъолияти мақоми санҷишӣ ҳангоми гузаронидани санҷиш.

6. Ҳисоботи солонаи мақомоти санҷишӣ дар бораи фаъолияти анҷомдода, ки мақомоти санҷишӣ ба Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ пешниҳод менамоянд, бояд маълумот дар бораи шумораи санҷишҳои ғайринақшавӣ ва такрории гузаронидашуда, инчунин маълумоти мухтасар дар бораи ҳамаи муроҷиатҳои аз субъектҳои хоҷагидор воридшударо дар бар гирад. 

Моддаи 38. Такмили ихтисоси шахсони мансабдори  мақомоти санҷишӣ

1. Мақоми санҷишӣ мақсад ва принсипҳои асосии такмили ихтисоси шахсони мансабдори мақомоти худро оид ба донишҳои техникӣ дар соҳаи гузаронидани санҷиш ва малакаи гузаронидани санҷиш,  гузаронидани машварат барои субъектҳои хоҷагидор тасдиқ менамояд.

2. Нақшаи солонаи такмили ихтисоси шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ то 1 марти соли ҷорӣ тасдиқ карда мешавад. Такмили ихтисоси шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ бояд на камтар аз як маротиба дар 3 сол гузаронида шавад.

3. Мақоми санҷишӣ на камтар аз як маротиба дар 3 сол талаботи тахассусиро нисбати шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ, ки меъёри асосии интихоб ва ҷобаҷогузории шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ мебошад, таҳия ва ба мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи хизмати давлатӣ барои тасдиқ пешниҳод менамояд.

БОБИ 5.

ҲАМКОРИИ МАҚОМОТИ САНҶИШӢ

Моддаи 39. Таъмини ҳамкорӣ ва ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ

1. Бо мақсади таъмини ҳамкорӣ ва ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ таъсис дода, ҳайат ва низомномаи онро тасдиқ мекунад.

2. Фаъолияти Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ шаффоф буда, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дастрасии субъектҳои хоҷагидорро ба маълумот дар бораи санҷишҳо ё оид ба фаъолияти он таъмин намояд. 

Моддаи 40. Махзани маълумот ва низоми идоракунӣ дар мақоми санҷишӣ

1. Мақоми санҷишӣ махзани маълумот ва низоми идоракуниро таъсис дода, пешбурд ва иҷрои уҳдадориҳоро оид ба амалӣ гардонидани ваколатҳои назоратӣ таъмин менамояд.

2. Махзани маълумот иттилооти зеринро дар бар мегирад:

- номгӯи ҳама шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродие, ки фаъолияти онҳо мавриди санҷиш қарор мегирад;

- маълумот оид ба натиҷаи санҷишҳои гузаронидашуда;

- маълумот оид ба истифодаи захираҳои мақомоти санҷишӣ.

3. Қарорҳо дар бораи гузаронидани санҷиш, санадҳои санҷиш ва қарорҳои аз рӯи натиҷаҳои санҷиш қабулгардида дар махзани маълумоти мақоми санҷишӣ ба қайд гирифта мешаванд.

Моддаи 41. Махзани ягона оид ба санҷишҳои гузаронидашуда ва низоми иттилоотии

                       идоракунӣ

1. Махзани ягона оид ба санҷишҳои гузаронидашуда ва низоми иттилоотии идоракунӣ барои босамар будани мубодилаи маълумот байни махзанҳои маълумот ва низомҳои идоракунии мақомоти санҷишӣ ташкил карда мешавад. 

2. Мақсади босамар будани мубодилаи иттилоот байни махзанҳои  маълумот ва низоми идоракунии мақомоти санҷишӣ аз ҳамоҳангсозии банақшагирии гузаронидани санҷишҳо, пешгирии такроршавии санҷишҳо, пешгирии вайронкунии муҳлати санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор ва истифодаи маълумот барои арзёбии таваккалҳо барои ҳар бахш иборат аст. 

3. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон расмиёти ташкил, пур кардан ва пешбурди махзани ягонаи гузаронидани санҷишҳоро тасдиқ менамояд.

4. Махзани ягона оид ба санҷишҳои гузаронидашуда ва низоми иттилоотии идоракунӣ бояд дорои иттилооти аз мақоми санҷишӣ воридшаванда, маълумоти марбут ба муайян намудани дараҷаи таваккалнокӣ ва маълумот оид ба санҷишҳои ба нақшагирифташуда ва санҷишҳои гузаронидашуда бошад.

БОБИ 6.

МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 42. Ҷуброни зарари ба субъектҳои хоҷагидор расонидашуда

Зараре, ки ба субъектҳои хоҷагидор дар натиҷаи қарорҳои ғайриқонунӣ ё дигар амалҳои ғайриқонунии шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ расонида шудааст, аз ҷумла фоидаи аздастрафта, тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷуброн карда мешавад. 

Моддаи 43. Ҳалли баҳсҳо ва ҳуқуқи шикоят

1. Ҳифзи ҳуқуқи субъектҳои хоҷагидор ҳангоми гузаронидани санҷиш тавассути овардани шикоят ба суд, мақомоти прокуратура ва ба тариқи маъмурӣ амалӣ карда мешавад.

2. Нисбати амалҳо ва қарорҳои шахсони мансабдори мақомоти санҷишӣ бо тартиб ва дар муҳлатҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон шикоят овардан мумкин аст.

3. Шикоятҳое, ки ба мақомоти санҷишӣ оварда мешаванд, дар муддати на зиёда аз 30 рӯзи тақвимӣ аз рӯзи ворид шудани шикоят мавриди баррасӣ қарор мегиранд ва дар ин муҳлат вобаста ба онҳо қарорҳо қабул карда мешаванд. Дар ҳолати дар ин муддат ба шикоят ҷавоби хаттӣ нагирифтан, далелҳое, ки дар шикоят оварда шудаанд, қабулшуда ҳисобида мешаванд. Давоми муҳлати дар ҳамин қисм муқарраргардида аз рӯзи якуми кории пас аз ба қайд гирифтани шикояти хаттӣ дар мақоми санҷишӣ дахлдор оғоз мегардад.

4. Шикоят аз рӯи қарори мақомоти санҷишӣ, ки бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод гардидааст, ба истиснои қарор дар бораи татбиқи ҷазои маъмурӣ дар шакли огоҳӣ, иҷрои қарорро  бозмедорад. Иҷрои қарори мақоми санҷишӣ то лаҳзаи қабул гардидани қарори дахлдор доир ба моҳияти шикоят боздошта мешавад. 

5. Мақомоти санҷишӣ уҳдадоранд ҳар сол оид ба далелҳои баррасии арзу шикоятҳои субъектҳои хоҷагидор, чораҳои андешидашуда ва натиҷаҳо ҳисобот омода намуда, то 1 феврали пас аз соли ҳисоботӣ  ба баррасии Шӯрои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ пешниҳод намоянд.

6. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи санҷишӣ фаъолияти субъектҳои хоҷагидор вазифадор аст, ки барои ба воситаи хатти алоқаи телефонии фаврӣ воридшавии шикоят нисбати мақомоти санҷишӣ дастрас, инчунин ошкоро ва дастрас будани маълумотро дар бораи расмиёти шикоят овардан ва чораҳои аз рӯи онҳо андешидашуда, инчунин тавассути ҷойгир намудани ин маълумот дар сомонаи расмии мақомоти санҷишӣ ва дигар воситаҳои ахбори омма мусоидат намояд.

7. Мақомоти санҷишӣ иҷрои уҳдадориҳои хизматиро аз ҷониби шахсони мансабдори мақомоти санҷиши дахлдор назорат карда, ҳолатҳои иҷрои номуносиби уҳдадориҳои хизматиро аз ҷониби  шахсони мансабдор ба ҳисоб мегиранд, санҷиши дахлдори хизматӣ мегузаронанд ва нисбати чунин шахсони мансабдор тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон чораҳо меандешанд.

8. Мақомоти санҷишӣ оид ба чораҳое, ки нисбати шахсони дар риоя накардани қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон гунаҳгор андешида шудаанд, дар муддати 10 рӯз аз санаи андешидани чунин чораҳо вазифадоранд ба субъекти хоҷагидор, ки ҳуқуқ ва (ё) манфиатҳои қонуниашон риоя нашудааст, ба таври хаттӣ хабар диҳанд.

Моддаи 44. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

 Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 45. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар Ҷумҳурии Тоҷикистон»

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 28 июли соли 2006 «Дар бораи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2006, № 7, мод. 342; с. 2008, № 3, мод. 196; с. 2013, № 7, мод. 528) аз эътибор соқит дониста шавад.

Моддаи 46. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур аз 1 июли соли 2016 мавриди амал қарор дода шавад, ба истиснои муқаррароти  пешбининамудаи қисми 6 моддаи 19, ки аз 1 июли соли 2018 эътибор пайдо мекунад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                                            Эмомалӣ РАҲМОН

ш. Душанбе, 25 декабри соли 2015,

№ 1269

ҚОНУНИ 

ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Дар бораи ҳифзи ҳавои атмосфера

 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 1996, №3, мод.53; соли 1997, № 23-24, мод. 333; соли  2007, №5, мод. 370)

Фасли  I. ҚОИДАҲОИ УМУМӢ

 Моддаи 1. Вазифаи қонунҳо оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера

Вазифаи қонунҳо оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера аз танзими муносибатҳои ҷамъиятӣ  дар ин соҳа бо мақсади муҳайё сохтани муҳити табии мусоид барои зиндагии инсон, олами набототу ҳайвонот, ҳифзи тозагӣ ва беҳтар намудани вазъи ҳавои атмосфера, муқаррар намудани назорати давлатӣ ба истифодаи ҳавои шаҳрҳо ва марказҳои саноатӣ, дигар маҳалҳои аҳолинишин, манбаъҳои олудашавии ҳавои атмосфера, инчунин таҳкими қонунуният дар соҳаи ин муносибатҳо ба манфиати наслҳои имрeзаю оянда иборат аст.

Моддаи 2. Қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳифзи ҳавои атмосфера

Қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳифзи ҳавои атмосфера ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз ҳамин Қонун, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҳифзи табиат» ва дигар санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин шартномаю созишномаҳои байналхалқӣ дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера, ки ҷумҳурӣ ба имзо расонидааст, иборат мебошад.

Моддаи 3. Принсипҳои асосии ҳифзи ҳавои атмосфера

Принсипҳои асосии ҳифзи ҳавои атмосфера аз инҳо иборатанд:

таъмини тозагии ҳавои атмосфера аз ифлоскунандаҳои гуногун ва нигоҳ доштани он дар асоси қоидаю меъёрҳои илман асоснок;

ҳифзи ҳуқуқи шаҳрвандон, корхонаю ташкилотҳо ва муассисаҳои дар масъалаи тоза нигоҳ доштани ҳавои атмосфера;

риояи манфиатҳои экологӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоии ҷомеа;

таъмини манфиатҳои миллӣ ва байналхалқӣ дар соҳаи ҳифз намудан ва истифода бурдани ҳавои атмосфера;

ошкорбаёнӣ ҳангоми ҳалли вазифаҳои оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера ва алоқаи зич бо ташкилотҳои  ҷамъиятӣ ва аҳолӣ;

муқаррар намудани чораҳои ҷазо барои вайрон кардани қонунҳои оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера ва ҷуброн кардани зараре, ки бо ин қонунвайронкуниҳо расонида шудааст;

ба таври маҷмeъ ҳал кардани масъалаҳои ҳифзи ҳавои атмосфера ва дигар ҷузъҳои муҳити табии зист.

Моддаи 4.  Салоҳияти Маҷлиси Олӣ дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера

Бо мақсади таъмин намудани ягонагии танзими қонунгузории муносибатҳо дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон корҳои зайлро анҷом медиҳад:

самтҳои асосии сиёсати давлатиро дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера муайян менамояд;

минтақаҳои ҳолатҳои фавқулоддаи экологӣ ва ҳалли ҳуқуқии онҳоро эълон мекунад;

барномаҳои экологии давлатиро, аз ҷумла дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера аз ифлосшавӣ, таъмини бехатарии аҳолӣ, пешгирӣ ва бартараф намудани оқибатҳои ифлосшавии атмосфера тасдиқ менамояд;

дигар масъалаҳоро дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера мувофиқи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳамин қонун ҳал менамояд.

Моддаи 5. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера

   Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера корҳои зеринро иҷро менамояд:

   таҳия ва тадбиқи барномаҳои экологии давлатӣ ва байнидавлатӣ, барномаҳои муҳимтарини комплексии байнисоҳавӣ ва ҳудудиро дар соҳаи ҳифзи атмосфера таъмин мекунад;

   тадбирҳои ҷумҳуриявиро дар соҳаи  ҳифзи ҳавои атмосфера ба нақша мегирад, барномаҳои ҷумҳуриявии компелкси соҳавӣ, маблаuгузорӣ ва таъмини моддию техникии онҳоро тасдиқ мекунад;

   меъёрҳои консентрасияи ҳадди ҷоизи моддаҳои ифлосро дар ҳавои атмасфера ва дараҷаи таъсири зараровари физикию дигар партовҳои моддаҳои зараровар ва дигар таъсири зарарнок ба муҳити табиии зист муқаррар менамояд;

   дар бораи боздоштан ё ба воситаи суд манъ намудани фаъолияти  корхонаю ташкилот ва муассисаҳо, новобаста аз шакли моликияташон ва дар мавриди аз тарафи онҳо вайрон карда шудани қонунҳо дар бораи  ҳифзи ҳавои атмосфера тобеъ гардонидани онҳо қарор қабул мекунад.

   тартиби ягонаи бароҳ мондани баҳисобгирии давлатии таъсири манфӣ ба ҳавои атмасфера, моноторинги вазъи ҳавои атмосфера, ташкили маълумоти ҷумҳуриявӣ ва системаи ягонаи ахбор дар соҳаи ҳавои атмосфераро муқаррар мекунад;

   тадқиқоти илмиро дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера роҳнамо, мутобиқ ва ҳавасманд мекунад;

   дигар масъалаҳои танзими муносибатҳои соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфераро ҳал мекунад;

Моддаи 6. Салоҳияти  Вилояти  Мухтори Кeҳистони Бадахшон дар масъалаҳои танзими муносибатҳо оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера

   Дар бобати  танзими муносибатҳо оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера ба салоҳияти  Вилояти  Мухтори Кeҳистони Бадахшон масъалаҳои зайл дохил мешаванд:

   таҳияю тасдиқи нақшаҳо ва андешидани тадбирҳо оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера;

   баҳисобгирӣ ва санҷиши ҳаҷми партовҳои дар атмосфера бавуҷудомада дар корхонаю муассиса ва ташкилотҳои дар ҳудуди вилоят воқеъ гардида;

    манъ кардани сохтмони объектҳое, ки ба меъёрҳои муқарраршудаи ҳудуди ҷоизи конcентраcияи моддаи ифлос дар ҳавои атмосфера ва сатҳи таъсири зараровари физикию дигар таъсир ба он ҷавоб намедиҳад;

   ҳали дигар масъалаҳо дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмасфера, агар онҳо ба салоҳияти мақомоти ҷумҳуриявӣ дода шуда бошанд.

   Моддаи 7.  Салоҳияти мақомоти маҳаллии ҳокимият дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера

   Дар соҳаи танзими муносибатҳо оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера ба ихтиёри мақомоти ҳокимиятмасъалаҳои зайл дода шудаанд:

   муайян кардани самтҳои асосии ҳифзи ҳавои атмасфера ва тасдиқи барномаҳо оид ба ҳифзи атмосфера аз таъсири зараровар дар ҳудудҳои тобеъашон;

   баҳисобгирии объектҳое, ки ба вазъи ҳавои атмосфера таъсир мерасонанд;

   банақшагирӣ, мабблаuгузорӣ ва таъмини моддию техникии иҷрои барномаҳо оид ба ҳифзи ҳавои  атмасфера

   мутобиқгардонии фаъолияти мақомоти идора, ташкилоту корхонаҳо ва муассисаҳои, новобаста аз шакли моликият ва тобеъияташон, инчунин умури экологӣ дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера;

    баррасии дигар  масъалаҳои ҳифзи ҳавои атмосфера дар ҳудуди салоҳияти онҳо.

   Моддаи 8. Идораи давлатӣ дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмасфера

   Дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера идораи давлатиро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,   инчунин мақомоти давлатии махсус ваколатдор ба амал мебарорад.

 Дар қаламрави  ҷумҳурӣ оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера  мақомоти давлатии махсус ваколатдор, Вазорати ҳифзи табиати Ҷумҳурии Тоҷикистон Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд;

   Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҳифзи табиат» салоҳияти мақомоти давлатии оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера махсус ваколатдорро муайян мекунад.

Фасли II. ҲУҚУҚУ ВАЗИФАҲОИ ШАҲРВАНДОН ДАР СОҲАИ ҲИФЗИ ҲАВОИ АТМОСФЕРА

   Моддаи 9. Ҳуқуқу вазифаҳои шаҳрвандон дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмасфера

   Ҳар як шаҳрвандон Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар шахсони воқеъӣ, ки дар қаламрави он зиндагӣ мекунанд,  ба вазъи барои ҳаёту саломатии онҳо мусоиди ҳавои атмасфера ҳуқуқ доранд.

   Ин ҳуқуқ ба таври  зайл  таъмин мегардад:

   татбиқи тадбирҳои давлатӣ барои нигоҳдорӣ, барқарор кардан ва беҳтар намудани вазъи ҳавои атмасфера;

   eҳдадории корхонаб муассисаҳо, ташкилотҳои  ва шаҳрвандон ҷиҳати риоя кардани талаботи қонунгузорӣ дар бораи ҳифзи ҳавои атмасфера, гузаронидани маҷмeи тадбирҳои  илман асосноки техникӣ. иқтисодӣ. иҷтимоӣ ва дигар тадбирҳо, ки ба пешгирӣ намудан ва бартараф кардани ифлосшавии ҳавои атмасфера ва дигар таъъсирҳои зарарнок ба он равона гардидаанд;

   ба амал баровардани назорати давлатию ҷамъиятӣ ба риояи қонунгузори дар бораи ҳифзи ҳавои атмасфера ;

   иштироки ташкилотҳои  ҷамъиятӣ ва шаҳрвандон дар фаъолияти мақомоти оид ба ҳифзи ҳавои атмасфера ;

   ҷуброни зараре, ки дар натиҷаи ифлос кардани ҳавои атмасфера ва дигар чорабиниҳо ба саломатӣ ва амволи шаҳрвандон расонида шудааст.

   Шаҳрвандон ҳуқуқ доранд, ки:

   дар муҳокимаи лоиҳаи санадҳои қонунгузорӣ ва дигар санадҳо дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмасфера иштирок намоянд;

   оид ба масъалаҳои ҳифзи ҳавои атмасфера бо мактуб, шикоятнома ва ариза муроҷиат кунанд;

   дар бораи вазъи ҳавои атмасфера ва тадбирҳои муҳофизати он маълумоти аниқ гиранд;

   дар гузаронидани экспертизаҳои ҷамъиятии экологӣ иштирок намоянд, дар суд нисбат ба корхонаю муассисаҳо , ташкилотҳои  ва шаҳрвандон оид ба талофии зараре, ки дар натиҷаи ифлос намудани ҳавоӣа ба саломатӣ ва амволи онҳо расонида шудааст, даъво намоянд;

   оид ба ҳифзи саломатию ҳаёташон кафолат талаб намоянд, инчунин дар манбаъҳои заҳролудшавӣ ва минтақаҳои ифлосшавии ҳавои атмасфера дар тадбирҳои таъхирнопазир иштирок намоянд .

   Шаҳрвандон вазифадоранд, ки:

   талаботи қонунро дар бораи ҳифзи ҳавои атмасфера қатъиян риоя кунанд;

   талаботҳои қонунии кормандони мақомоти ҳифзи табиатро ҳатман иҷро намоянд;

   зарареро, ки онҳо ба сифати ҳавои атмасфера расонидаанд, пурра талофӣ кунанд.

   Моддаи 10. Вазифаҳои мақомоти давлатӣ дар бораи баҳисобгирии пешниҳоди шаҳрвандон ва ташкилотҳои  ҷамъияти оид ба беҳтар намудани ҳифзи ҳавои атмасфера

   Давлат ба шаҳрвандон ва ташкилотҳои  ҷамъиятӣ ҳангоми тадбиқи тадбирҳо оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера имконияти амалӣ гардонидани ҳуқуқҳои мувофиқи қонунҳои ҷорӣ ба онҳо додашударо кафолат медиҳад.

   Мақомоти намояндагии иҷроияи ҳокимият, мақомоти давлатии оид ба муҳофизати ҳавои  атмосфера махсус ваколатдор, шахсони мансабдори онҳо вазифадоранд, ки ба шаҳрвандон ва ташкилотҳои  ҷамъиятӣ дар татбиқи ҳуқуқу вазифаҳои онҳо ҳамаҷониба мусоидат намоянд ва пешниҳоду талаботҳои онҳоро дар кори ташкили ҳифзи ҳавои атмосфера сари вақт баррасӣ кунанд.

   Шахсони мансабдор ва шаҳрвандоне, ки ба шаҳрвандон ва ташкилотҳои  ҷамъиятӣ барои татбиқи ҳуқуқу вазифаҳояшон дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера монеъ мешаванд, инчунин бо амалиёти худ ё дар натиҷаи бефаъолиятиашон ба онҳо зарар мерасонанд, мувофиқи қонунҳои ҷории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Фасли III. БА МЕЪЁРДАРОРИИ СИФАТИ ҲАВОИ АТМОСФЕРА

   Моддаи 11. Талаботи асосӣ нисбати ба меъёр даровардани сифати ҳавои атмосфера

   Ба меъёр даровадани сифати ҳавои атмосфера бо мақсади муқаррар намудани меъёри ҳадди ҷоизи таъсир ба ҳавои атмосфера, ки бехатарии экологии аҳолӣ ва муҳити табиии зистро дар натиҷаи фаъолияти хоҷагӣ ва дигар навъи фаъолият таъмин мекунад, ба амал бароварда мешавад.

   Ин меъёрҳо, ки дар асоси стандартҳо, конвенсияҳо ва созишномаҳои байналхалқӣ ва комёбиҳои навтарини илми ҷаҳонӣ таҳя мегарданд, бояд ба манфиати ҳифзи саломатии одамон ва ҳифзи муҳити табиии зист ҷавоб диҳанд, инчунин инҳоро муқаррар намоянд:

   конcентраcияи ҳадди  ҷоизи моддаҳои ифлос дар ҳавои атмосфера ;

   партовҳои ҳадди  ҷоизи моддаҳои ифлос манбаъҳои uайрисайёр (стасионарӣ) ва сайёр.

   дараҷаи ҳадди ҷоизи садо, ларзиш, майдонҳои электромагнитӣ афканишот ва дигар таъсироти зараровари физикӣ.

   Ин меъёрҳо барои ҳар як манбаи uайрисайёри партовҳо ё дигар таъсироти зарарнок ба ҳавои атмасфера, инчунин барои ҳар як модели воситаҳои нақлиёт ва дигар воситаю дастгоҳҳои сайёр муайян карда мешаванд.

   Меъёрҳои ҳадди ҷоизи партовҳои моддаҳои ифлос ба атмосфера ва таъсири ҳадди ҷоизи зараровари физикӣ ба он ба дараҷае муқаррар карда мешавад, ки дар сурати он партовҳо ва таъсироти физикӣ аз манбаи мушаххас ва тамоми дигар манбаъҳо дар ноҳияи муайян бо дарназардошти пешомади тараққиёти он боиси аз ҳадди ҷоиз зиёд шудани консентрасияи моддаҳои ифлос дар ҳавои атмосфера ва дараҷаи ҳадди ҷоизи таъсироти зарарноки физикӣ намегарданд.

   Дар мавриди зарурат барои ноҳияҳои ҷудогона меъёрҳои нисбатан қатъии ҳадди ҷоизи консентрасияи моддаҳои ифлос дар ҳавои атмосфера ва таъсири зарарноки физикӣ ба онро муқаррар кардан мумкин аст.

   Ҳангоми иҷро накардани талаботи  меъёрҳои  мазкур  партофтани моддаҳои ифлосро ба атмосфера бояд маҳдуд карда, боздошта ё манъ намуда, ҳатто фаъолияти корхонаю муассисаҳо, ташкилотҳои , участкаҳо, сехҳо, таҷҳизот (аз ҷумла корхонаҳои комплекси саноати ҳарбӣ), инчунин шаҳрвандон мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи ҳамин Қонун манъ карда шавад.

   Корхона, муассиса ва ташкилотҳое, ки фаъолияташон ба партовҳои моддаҳои ифлос ба атмосфера вобаста мебошанд, сарфи назар аз тааллуқият ва  шакли моликияташон, вазифадоранд  барои ба атмосфера партофтани моддаҳои заҳрнок аз  мақомоте, ки ба ҳифзи  атмосфера назорат мебаранд, иҷозат гиранд, ҷиҳати таъмин намудани иҷрои шарту талаботи дар иҷозатнома барои партов ба атмосфера пешбинишуда тадбирҳои ташкилию хоҷагӣ, техникӣ ва дигар тадбирҳо андешанд, дар бобати кам кардани партовҳо моддаҳои ифлос чораҳо бинанд, кори самараноку мунтазам ва дар ҳолати дуруст нигоҳ доштани  иншоот, таҷҳизот ва асбобҳо барои тоза кардани партовҳо ва назорат ба онҳоро таъмин кунанд, инчунин миқдор ва тартиби моддаҳои ифлоси ба атмосфера партофташавандаро доим ба ҳисоб гиранд. Тадбиқи тадбирҳо оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера набоядбоиси ифлосшавии хок, об ва дигар объектҳои табиат гардад.

   Ҳангоми дар натиҷаи садама дар атмосфера зиёд шудани меъёри муқарраршудаи ҳадди ҷоизи партови моддаҳои ифлос, роҳбарони корхонаю  муассисаҳо ва ташкилотҳо вазифадоранд дар ин бора фавран ба мақомоте , ки ба ҳифзи ҳавои атмосфера назорат мебаранд, хабар диҳанд ва мувофиқи тартиби муқарраршуда оид ба ҳифзи атмосфера ва бартараф намудани сабабу оқибатҳои ифлосшавии он мувофиқи қонунҳои ҷорӣ тадбирҳо андешанд.

   Моддам 12. Танзими партови моддаҳои ифлос ба атмосфера ҳангоми шароити номусоиди метерологӣ

   Корхонаю муассиса ва ташкилотҳои  вобаcта ба шароити номусоиди метеорологӣ ва баландшавии имконпазири консентрасияи моддаҳои ифлос вазифадоранд дар бобати дар ин давраҳо якбора кам кардани партови чунин модаҳо ба атмосфера тадбирҳое андешиданд, ки онҳо бо мувофиқаи мақомоти ба ҳифзи ҳавои атмосфера назораткунанда махсус таҳия шудаанд.

   Моддаи 13. Ба меъёр даровардан ва танзим намудани партови моддаҳои ифлоси воситаҳои дастгоҳҳои сайёр ба атмосфера

   Миқдори моддаҳои ифлосе, ки воситаҳои нақлиёт ва дигар воситаи дастгоҳҳои сайёр ба ҳаво хориҷ мекунанд, набояд аз меъёри ҳадди ҷоизи партовҳо зиёд бошад .

   Ҳамаи воситаҳои нақлиёт ва дигар воситаю дастгоҳҳои дар  истифода буда бояд аз тарафи мақомоти давлатии соҳаи ҳифзи табиат барои риояи меъёри ҳадди ҷоизи партовҳои моддаҳои ифлос таҳти назорат қарор гиранд.

   Истеҳсолу истифодаи воситаҳои нақлиёт ва дигар воситаю дастгоҳҳои сайёр, ки дар партови онҳо моддаҳои ифлос меъёри муқарраршудаи зиёд аст, иҷозат дода намешавад.

   Бо мақсади ҳифзи ҳавои атмосфера мақомоти маҳаллии ҳокимият метавонанд рафту омади нақлиёт ё дигар воситаҳои ҳаракатро ба минтақаҳои муайян, маҳалҳои аҳолинишин, ҷойҳои истироҳат ва туризм муваққатан ё доиман манъ кунанд.

   Моддаи 14. Танзими таъсири зараровари физикӣ ба атмосфера

   Дараҷаҳои ҳадди ҷоизи садо, ларзиш, майдонҳои электромагнитӣ, афканишот ва дигар таъсири зараровари физикиро Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ менамояд.

   Мақомоти маҳаллии ҳокимият, вазорату идораҳо, корхонаю муассисаҳо, ташкилотҳои, консернҳо, ассотсиатсияҳо, ширкатҳо дигар иттиҳодияҳо, кооперативҳо ва шаҳрвандон вазифадоранд, ки оид ба пешгирӣ намудани таъсири зараровари садо, ларзиш, майдонҳои электромагнитӣ, афканишоти истеҳсолӣ ва дигар манбаъҳо ба муҳити табиии зист ва саломатии одамон тадбирҳои зарурӣ андешанд.

   Ҳамагуна таъсири зараровари физикӣ ба ҳавои атмосфера дар сурати риоя кардани меъёрҳои хадди ҷоиз дар мавриде, ки агар барои он мақомоти давлатии махсус ваколатдор иҷозат дода бошанд  ҳамчунин дар сурати риоя кардани дигар талаботи пешбининамудаи ин иҷозатнома роҳ дода мешавад.

   Дар сурати вайрон кардани талаботи мазкур фаъолияти дахлдори корхонаҳои ҷудогонаи саноатӣ, муассисаҳо, ташкилотҳо, консернҳо, ширкатҳо, ассотсиатсияҳо, дигар  иттиҳодияҳо, кооперативҳо, корхонаҳои хурд, cехҳо ва дастгоҳҳоро ба қарори мақоме, ки  ба ҳифзи ҳавои атмосфера назорати давлатӣ мебаранд, то вақти бартараф кадани сабабу шароите, ки боиси вайронкунӣ мегарданд, боздоштан, маҳдуд ё манъ кардан мумкин аст.

   Бо мақсади  мубориза бо садоҳои истеҳсолӣ ва дигар садоҳо бояд аз ҷумла корҳои зайл ба анҷом расонида шаванд:

   татбиқи проcессҳои технологии камсадо;

   беҳтар намудани конструкcияи воситаҳои нақлиёт ва истифодаи онҳо, инчунин нигоҳубини  роҳҳои оҳан ва трамвай, автомобилгард, кeчаҳо, ҷойгиркунонидани аэродрому аэропортҳо, иншооту таҷҳизоти саноатӣ ва дигар иншооту таҷҳизоте, ки манбаи садо мебошад, дар масофаи зарурӣ аз маҳалҳои аҳолинишин ва ноҳияҳои сераҳоли;

   беҳтар кардани банақшагирӣ ва сохтмони шаҳрҳо ва дигар маҳалҳои аҳолинишин;

   тадбирҳои ташкилӣ оид ба пешгирӣ намудан ва кам кардани садоҳои маишӣ;

   Шаҳрвандон вазифадоранд, ки талаботи бо мақсади мубориза бо садоҳои маишӣ дар квартираҳо, инчунин ҳавлиҳои хонаҳои истиқоматӣ, дар кeчаҳо, ҷойҳои истироҳат ва дигар ҷойҳои ҷамъиятӣ муқарраршударо риоя намоянд.

ФАСЛИ IV. МЕХАНИЗМИ ИҚТИСОДИИ ҲИФЗИ ҲАВОИ АТМОСФЕРА

   Моддаи 15. Мақсад ва вазифаҳои механизми иқтисодии ҳифзи ҳавои атмосфера

   Вазифаҳои механизми иқтисодии ҳифзи ҳавои атмосфера аз банақшагирӣ ва маблаuгузории тадбирҳо, маҳдуд кардани таъсири зараровари фаъолияти хоҷагӣ ва дигар  навъи  фаъолият ба  вазъи ҳавои  атмосфера, муқаррар намудани  пардохт  барои  партовҳои  моддаҳои  ифлос ба ҳавои атмосфера ва муқаррар намудани  имтиёзҳои  дахлдор  иборат  аст. 

   Моддаи 16. Банақшагирии тадбирҳо оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера

   Банақшагирии тадбирҳо оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера бояд мувофиқати илман асосноки манфиатҳои иқтисодию экологии ҷамъиятиро таъмин намояд.

   Банақшагирии ҷорӣ ва дарозмуддати  тадбирҳо оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера дар таркиби пешгeии тараққии иқтисодию иҷтимоӣ дар асоси Барномаҳои  давлатии экологӣ бо назардошти талаботи қонунҳо оид ба ҳифзи табиат ба амал бароварда мешавад.

   Банақшагирии ҳудуди тадбирҳо оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера аз тарафи маҷлисҳои маҳаллии вакилони халқ анҷом дода мешаванд.

   Лоиҳаи нақшаҳои оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера бояд бо мақоме,  ки ба ҳифзи ҳавои атмосфера назорати давлатӣ мебарад,  мувофиқа карда шавад.

   Моддаи 17. Маблаuгузории барномаҳо ва тадбирҳо оид ба ҳифзи ҳавоӣ атмосфера

   Барномаҳо ва тадбирҳо оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера аз ҳисоби маблаuҳои зайл бо пул таъмин карда мешаванд:

   буҷетҳои ҷумҳурию маҳаллӣ;

   корхонаю муассисаҳо, ташкилотҳои, колективҳои иҷоравӣ, корхонаҳои кооперативӣ, шахсӣ ё муштарак;

   кредити бонкҳо;

   пардохтҳои ихтиёрӣ ва хайрияҳои шахсони юридикию шаҳрвандон, инчунин дигар манбаъҳо.

   Маблаuҳои пулӣ ва захираҳои моддии ба мақсади иҷрои тадбирҳои оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера пешбинишударо барои дигар мақсадҳо истифода бурдан манъ аст.

   Моддаи 18. Пардохтҳо барои ифлос кардани ҳавои атмосфера

   Пардохтҳо барои ифлос кардани ҳавои атмосфера маблаuҳои зайлро дарбар мегиранд:

   пардохт барои партови моддаҳои ифлос ба атмосфера дар ҳудуди меъёрҳои муқарраршуда ҳадди ҷоиз  партовҳои меъёри муваққатан мувофиқашуда;

    пардохт барои партови моддаҳои ифлос ба атмосфера зиёда аз меъёрҳои муқарраршуда;

    пардохт барои партовҳои авариявӣ ба атмосфера.

   Моддаи 19. Пардохт барои партовҳои  моддаҳои ифлос ба атмосфера дар ҳудуди меъёрҳои муқарраршуда

   Тартиби ҳисоб кардани ҳаҷм ва тадбиқи пардохтро барои ифлос кардани ҳавои атмосфера дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳукумат муайян мекунад.

   Пардохт барои партовҳои моддаҳои ифлос ба атмосфера шакли талофӣ намудани зараре мебошад, ки дар натиҷаи ифлос кардани ҳавои атмосфера расонида шудааст.

   Ҳаҷми пардохт барои партовҳои  моддаҳои ифлос дар асоси методикаҳое, ки бо дарназардошти шароити маҳаллӣ, таркиб ва хусусиятҳои моддаҳои зараровари партовшаванда аз тарафи мақомоти давлатии махсус ваколатдор тасдиқ мегардад, муайян карда мешавад.

Пардохтҳо барои партовҳои ҳадди ақал ба арзиши аслии маҳсулот ( кору хизматҳо) дохил карда мешаванд.

   Пардохтҳо барои партови моддаҳои ифлос ба атмосфера  истифодабарандагони табиатро аз талофӣ кардани зараре, ки ба муҳити табиии зист расонидаанд, озод намекунад.

   Моддаи 20. Пардохт барои партовҳои зиёда аз меъёри моддаҳои зараровар ба атмосфера

   Пардохт барои партовҳои зиёда аз меъёри моддаҳои зараровар ба атмосфера, инчунин пардохтҳои садамаҳо ба андозаи дукарата, дар асоси хароҷот барои солимгардонии ҳавои атмосфера, бартараф кардани оқибатҳои партовҳои садамаҳо ва якҷоя, тибқи методикаи мавҷудаи аз тарафи мақомоти давлатии оид ба ҳифзи табиат ва тандурустӣ махсус ваколатдор тасдиқшуда муайян карда мешаванд.

   Роҳбарони корхонаю муассиса ва ташкилотҳое, ки ба ҳавои атмосфера таъсири зараровар мерасонанд, вазифадоранд риояи меъёрҳои муқарраршудаи партовҳоро таъмин намоянд; барои партовҳои зиёда аз меъёри дар як вақт суратгиранда онҳо шахсан масъул мебошанд.

   Партовҳои моддаҳои зарарнок ба атмосфера бе иҷозати мақомоти давлатии махсус ваколатдор партовҳои зиёда аз меъёр буда, пардохт барои онҳо мувофиқи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

   Моддаи 21. Аз эътибор соқит дониста шудааст  (бо  Қ ҶТ аз 12. 12. 97с №498).

Фасли V. ЭКСПЕРТИЗАИ ЭКОЛОГӢ

   Моддаи 22. Экспертизаи давлатии экологӣ

   Экспертизаи давлатии экологӣ ҳатмӣ буда, бояд пеш аз қабули қарорҳои хоҷагӣ, ки татбиқи онҳо метавонанд ба вазъи ҳавои атмосфера таъсири бад  расонанд, мувофиқи қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҳифзи табиат » гузаронида шавад.

   Экспертизаи экологӣ дар асоси Низомномаи Экспертизаи давлатии экологӣ гузаронида мешавад.

Фасли VI. ТАЛАБОТ ОИД БА ҲИФЗИ ҲАВОИ АТМОСФЕРА ҲАНГОМИ ПЕШ

БУРДАНИ ФАЪОЛИЯТИ ХОҶАГӢ ВА ДИГАР НАВЪҲОИ ФАЪОЛИЯТ

Моддаи 23. Риояи талабот оид ба ҳифзи ҳавои атмасфера ҳангоми ба даст овардани канданиҳои фоиданок, корҳои таркониш, ҷойгиронии терриконҳо, хоктeда ва ахлотдонҳо

Ба даст овардани канданиҳои фоиданок анҷом додани корҳои таркониш, ҷойгиронии хоктeдаю терриконҳо, ва ахлотҳо бояд бо риояи талабот оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера ва усулҳои бо мақомоти оид ба ҳифзи табиат мувофиқа кардашуда гузаронида шаванд.

Дар маҳалҳои аҳолинишин ва дар наздики ҳудуди онҳо ҷойгир кардани хоктeдаҳо, террикон ва  ахлотдонҳои ҳама гуна шаклҳои партовҳое, ки манбаи ифлос кардани ҳавои атмосфера мебошанд, инчунин сeхтани партовҳои мазкур манъ аст.

Ташкилоту корхонаҳо вазифадоранд, ки кашондани партову дигар моддаҳои ифлоскунандаи ҳавои атмосфераро ба корхонаҳои коркард ва ахлотдонҳои махсус таъмин намоянд.

Моддаи 24. Шартҳои ҷойгиронӣ, балоиҳагирӣ, сохтмон ва ба истифода додани корхонаю иншоот ва дигар объектҳое, ки ба вазъи ҳавои атмосфера таъсир мерасонанд

Маблаuгузорӣ, балоиҳагирӣ, ҷойгиронӣ, сохтмон, таҷдид, васеъ кардан ва азнавҷиҳозонии техникии корхонаю иншооту дигар объектҳо ва бидуни гузаронидани экспертизаи давлатии экологӣ ба истифода додани онҳо манъ аст.

Ҳангоми ҷойгиронӣ, балоиҳагирӣ, сохтмон, таҷдид, васеъ кардан ва азнавҷиҳозонии техникии корхонаю иншоот ва дигар объектҳо бояд риояи меъёрҳои муқарраршудаи ҳадди ҷоизи таъсири зарарнок ба ҳавои атмосфера ва дигар талабот оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера таъмин карда шавад.              

Моддаи 25. Риояи талабот оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера аз ифлосшавии радиоактивӣ

Ташкилоту корхонаҳо ва муассисаҳо ҳангоми ба даст овардани масолеҳи бинокорӣ, интихоби майдон барои сохтмон ва гeрондани партовҳои радиоактивӣ бояд риояи қоидаҳои ҳамлу нақл, нигоҳдорӣ, гeрондани партовҳои радиоактивиро таъмин намоянд, ҳамчунин вазифадоранд бо мақсади риояи меъёрҳои санитарии муқарраршуда ченкунии радиометрӣ гузаронанд.

Моддаи 26. Риояи талабот ҳангоми истифодаи моддаҳои химиявӣ ва муҳофизат аз таъсири биологии назоратнашаванда

Ташкилоту корхонаҳо, муассисаҳо ва шаҳрвандон, ҳангоми истеҳсол, нигоҳдорӣ, истифода ва ҳамлу нақли моддаҳои химиявию биологӣ (занбуруuҳо, вирусҳо ва дигар микроорганизмҳо, ки ба ҳавои атмосфера таъсир мерасонанд ё метавонанд таъсир расонанд), вазифадоранд, ки оид ба пешравӣ ва бартараф намудани оқибатҳои таъсири зарарнок ба ҳаво тадбирҳо андешанд.

Иҷро накардани талаботи экологии муносибат бо моддаҳои химиявӣ дар натиҷаи таъсири биологии назоратнашаванда, ки ба ифлосшавии муҳити табиӣ, саломатии инсон ва генофонд хатар дорад, боиси бо қарори мақомоти давлатии махсус ваколатдор манъ кардан ё боздоштани чунин навъи фаъолият мегардад.

Моддаи 27. Ҳифзи иқлим ва қабати озонии замин

Ҳифзи иқлим ва қабати озонии замин аз таъсири фаъолияти хоҷагӣ ва дигар навъи фаъолият бо роҳҳои зайл таъмин карда мешаванд:

риояи меъёрҳои ҳадди ҷоизи партови моддаҳои ифлосе, ки ба вазъи иқлим ва қабати озонии замин таъсир мерасонанд;

кам кардани партови моддаҳои зарарноке, ки самараи гармӣ меоранд, танзими истеҳсол ва дар рeзгор истифода бурдани моддаҳои химиявӣ, ки қабати озонро вайрон мекунанд;

татбиқи чораҳои масъулият барои вайрон кардани талаботи мазкур;                                                         

иҷро кардани дигар тадбирҳои пешбининамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҳифзи табиат».

ФАСЛИ VII. БАҲИСОБГИРИИ ДАВЛАТИИ ТАЪСИРИ ЗАРАРНОК БА ҲАВОИ АТМОСФЕРА

Моддаи 28. Баҳисобгирии давлатии таъсири зарарнок ба атмосфера

Объектҳое, ки ба ҳавои атмосфера таъсири бад мерасонанд, намуду миқдори моддаҳои зарарноки ба атмосфера партофташаванда, ҳамчунин таъсири физикӣ ба он бояд ба ҳисоби давлатӣ гирифта шаванд.

Тартиби ягонаи баҳисобгирии давлатии таъсири зарарнок ба ҳавои атмосфераро Ҳукумат муқаррар менамояд.

Моддаи 29. Назорат ба вазъи ҳавои атмосфера

Ба вазъи ифлосшавии ҳавои атмосфера аз рeи нишондиҳандаҳои химиявӣ, физикӣ ва биологӣ умури давлатии назорат ба сатҳи ифлосшавии муҳити табиӣ, қисмҳои таркибии илмии идораҳои дахлдори ҷумҳуриявӣ, ки ташкилоту шаҳрвандони манфиатдорро дар бораи сатҳи ифлосшавии атмосфера бо маълумот ва пешгeиҳо таъмин менамоянд, назорат мебаранд.

Моддаи 30. Назорати давлатӣ дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера

Дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера  мақомоти давлатии махсус ваколатдори бо ҳамин қонун муқарраршуда назорати давлатӣ мебаранд.

Ба ҳифзи ҳавои атмосфера, аз ҷумла ба риояи меъёрҳои ҳадди ҷоизи партови моддаҳои ифлос ба ҳавои атмосфера ва таъсири зарарноки физикӣ ба он мақомоте, ки корхонаю муассиса ва ташкилотҳои ба ҳавои атмосфера таъсири бад расонанда дар тобеияташон мебошанд, назорати идорӣ мебаранд. 

 Назорати давлатии фаъолияти субъектҳои хоҷагидор новобаста аз шакли моликият ва тобеъияти идоравии онҳо бо роҳи гузаронидани санҷиши риояи қонунгузорӣ дар бораи ҳифзи ҳавои атмосфера мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон  «Дар бораи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» анҷом дода мешавад.

Роҳбарони корхонаю муассисаҳо ва ташкилотҳое, ки ба ҳавои атмосфера таъсири бад мерасонанд, вазифадоранд, ки назорати риояи меъёрҳои ҳадди ҷоизи партови моддаҳои ифлосро ба ҳавои атмосфера ва таъсири зарарноки физикӣ ба онро дар ҳар участкаи истеҳсолот таъмин намоянд.

Моддаи 31. Минтақаҳои офатҳои экологӣ ва ҳолатҳои фавқулоддаи экологӣ

Минтақаҳои офатҳои экологӣ ва ҳолатҳои фавқулоддаи экологиро  Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.

Солимгардонии минтақаҳо ва барқарор кардани вазъи экологиро аз ҳисоби маблаuи ташкилоту корхонаҳо, муасисаҳо ва шахсоне, ки бо гуноҳи онҳо харобии экологӣ ё вазъи фавқулоддаи экологӣ рeй додаст инчунин маблаuҳои мақсадноки буҷетҳои ҷумҳуриявию маҳаллӣ бо пул таъмин кардан мумкин аст.

ФАСЛИ VIII. ҲАЛЛИ БАҲСҲО ОИД БА МАСЪАЛАҲОИ ҲИФЗИ ҲАВОИ АТМОСФЕРА

Моддаи 32. Тартиби ҳалли баҳсҳои оид ба масъалаҳои ҳифзи ҳавои атмосфера

Баҳсҳоро оид ба масъалаҳои ҳифзи ҳавои атмосфера мақомоти маҳаллии ҳокимияти иҷроия, инчунин мақомоти давлатии махсус ваколатдор мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи қонунҳо ҳал мекунанд.

Баҳсҳо дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера, ки ба иштироки шаҳрвандон вобаста мебошанд, бояд мувофиқи тартиби додгоҳӣ ҳал карда шаванд.

Баҳсҳои байни ташкилотҳои давлатию ҷамъиятии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ташкилотҳои давлатию ҷамъиятии давлати дигарро оид ба масъалаҳои ҳифзи ҳавои атмосфера комиссияе, ки дар асосҳои баробар аз ҷумлаи намояндагони салоҳиятдори Ҷумҳурии Тоҷикистон ва давлати дигари манфиатдор таъсис дода мешавад, баррасӣ менамояд.

Дар мавриди ба қарори ягона наомадани комиссия, баҳсҳо оид ба масъалаҳои мазкур бояд мувофиқи тартиби муқарраркардаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ё дар асоси асноди ҳуқуқии байналхалқӣ, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон эътироф кардааст, баррасӣ карда шаванд.

ФАСЛИ IХ. ҶАВОБГАРӢ БАРОИ ВАЙРОН КАРДАНИ ҚОНУНҲО ОИД БА ҲИФЗИ ҲАВОИ АТМОСФЕРА

Моддаи 33. Ҷавобгарӣ барои вайрон кардани қонунҳо оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера

Мансабдорон, корхонаю муассисаҳо, ташкилотҳо, инчунин шаҳрвандоне, ки барои вайрон кардани ҳамин Қонун гунаҳкоранд, супориши мақомотеро, ки ба муҳофизати ҳавои атмосфера назорати давлатӣ мебаранд, иҷро намекунанд, мувофиқи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарии интизомӣ, моддӣ, маъмурӣ ё ҷиноӣ кашида мешаванд.

Ба ҷавобгарӣ кашидани гунаҳкорон онҳоро аз ҷуброни зарари расондашуда озод намекунад.

Моддаи 34. Талофии зараре, ки дар натиҷаи вайрон кардани қонунҳо оид ба ҳифзи ҳавои атмосфера расонида шудааст

Ташкилоту корхонаҳо, муассисаҳо, шахсони юридикӣ ва шаҳрвандони хориҷӣ, ҳамчунин шахсони бетабаа вазифадоранд зарареро, ки дар натиҷаи вайрон кардани қонун дар бораи ҳифзи ҳавои атмосфера расондаанд, дар ҳаҷм ва андозаи муқаррарнамудаи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон талофӣ намоянд.

Мансабдорон ва дигар кормандоне, ки бо гуноҳи онҳо ташкилоту корхонаҳо ва муассисаҳо вобаста ба талофии зарар маблаu сарф кардаанд, мувофиқи тартиби муқарраршуда ба ҷавобгарии моддӣ кашида мешаванд.

Баҳсҳои амволии вобаста ба талофии зарари ба муҳити табиӣ ва саломатии аҳолӣ расондашударо додгоҳ мувофиқи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳал мекунад.

ФАСЛИ Х. ҲАМКОРИИ БАЙНАЛХАЛҚӢ ДАР СОҲАИ ҲИФЗИ

ҲАВОИ АТМОСФЕРА

Моддаи 35. Принсипҳои ҳамкории байналхалқӣ дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера

Ҷумҳурии Тоҷикистон дар фаъолияти худ дар соҳаи ҳифзи атмосфера зарурати таъмин намудани шароит мусоидро барои зисти инсон ва тараққӣ додани ҳамкории байналхалқиро ба манфиати наслҳои имрeзаю оянда ба назар гирифта принсипҳои зайлро дастури амал қарор медиҳад:

ҳар кас дар муҳити барои саломатиаш мусоид ҳуқуқи зиндагӣ кардан дорад;

ҳар давлат ҳақ дорад ҳавои атмосфераро ба мақсади тараққиёт ва таъмини эҳтиёҷоти шаҳрвандонаш истифода барад;

офияти экологии як давлат аз ҳисоби дигар давлат ё бидуни ба назар гирифтани манфиати он таъмин шуда наметавонад;

фаъолияти хоҷагие, ки дар қаламрави давлатҳо ба амал бароварда мешавад, набояд ҳам дар қаламрав ва ҳам берун аз қаламрави онҳо ба ҳавои атмосфера зарар расонад;

ҳама гуна шаклҳои фаъолияти хоҷагӣ ва дигар фаъолияте, ки оқибатҳои  экологии онҳоро пешгeӣ кардан uайримкон аст, норавост;

назорати давлатӣ ба вазъият ва таuйироти ҳавоии атмосфера бояд дар сатҳи умумӣ, миллӣ ва минтақавӣ, дар асоси меъёру параметрҳои эътирофшудаи байналхалқӣ ба амал бароварда шавад;

бояд табодули озод ва бемамонияти байналхалқии маълумоти илмию техникӣ оид ба проблемаҳои ҳавои атмосфера ва муҳофизати он аз таъсироти зарарнок таъмин карда шавад;

давлатҳо бояд дар ҳолатҳои фавқулоддаи экологӣ ёрии байниҳамдигариро таъмин намоянд;

ҳамаи баҳсҳои вобаста ба проблемаҳои ҳифзи атмосфера бояд фақат бо роҳи осоишта ҳал карда шаванд.

Моддаи 36. Шартномаҳои байналхалқӣ дар соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера

Агар дар шартномаҳои байналхалқии оид ба соҳаи ҳифзи ҳавои атмосфера, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон ба имзо расондааст, нисбат ба қонун қоидаҳои дигар пешбинӣ шуда бошанд, қоидаҳои шартномаҳои байналхалқӣ татбиқ карда мешаванд.

        Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                                                                        Э. РАҲМОНОВ

ш. Душанбе 1 феврали соли 1996

№228

ҚАРОРИ МАҶЛИСИ ОЛИИ

ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Оиди тартиби амалӣ гардонидани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҳифзи ҳавои атмосфера»

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 1996, №3, мод.54)

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор мекунад:

1. Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҳифзи ҳавои атмосфера»  аз рeзи нашр шуданаш амалӣ гардонида шавад.

2. Муқаррар карда шавад, ки Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҳифзи ҳавои атмосфера» нисбати муносибатҳое, ки баъди амалӣ гардонидани Қонун ба миён меоянд, татбиқ мегардад.

3. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон:

-дар бораи ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҳифзи ҳавои атмосфера» мувофиқ гардонидани қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон таклифҳо пешниҳод намояд;

-қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҳифзи ҳавои атмосфера» мувофиқ гардонад;

-аз тарафи вазорату кумитаҳои давлатӣ ва идораҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон  аз нав дида баромадан ва бекор кардани санадҳои меъёрии онҳоро, ки хилофи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҳифзи ҳавои атмосфера» мебошанд, таъмин намояд.

4. Қонуни РСС Тоҷикистон аз 17 май соли 1982, «Дар бораи ҳифзи ҳавои атмосфера» (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1982, № 11, моддаи 122) ва Қарори Совети Олии РСС Тоҷикистон оиди тартиби амалӣ гардонидани Қонуни РСС Тоҷикистон «Дар бораи ҳифзи ҳавои атмосфера» (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон 1982, №11, моддаи 123) беэътибор дониста шавад.

Раиси Маҷлиси Олии

Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                                С. РАҶАБОВ

ш. Душанбе  1 феврали соли 1996

№ 229

ҚОНУНИ

ҶУМҳУРИИ ТОҶИКИСТОН

Дар бораи муҳофизат ва истифодаи олами наботот

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 2004, №5, мод.342; соли 2007, №7, мод.691; соли 2008,)

Маҷлиси намояндагон 31-уми марти соли 2004 қабул кардааст

Маҷлиси миллӣ 29-уми апрели соли 2004 ҷонибдорӣ намудааст

Қонуни мазкур принсипҳои сиёсати Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар соҳаи муҳофизат ва истифодаи оқилонаи олами наботот таҳким бахшида, асосҳои ҳуқуқӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоии ин соҳаро муайян намуда, ба ҳифз ва барқарор кардани захираҳои олами наботот нигаронида шудааст.

БОБИ  1.

МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода бурда мешаванд:

растаниҳо (чун объектҳои олами наботот)–организмҳое, ки ба воситаи ҷанин, ҳосилаҳо, тухмиҳо ва қисмҳои вегетативӣ (аз ҷумла занбурӯғҳо, обсабзҳо, ушнаҳо, гулсангҳо, фарншаклҳо) афзуда, қобиланд  ба тавассути нуру гармии офтоб, аз пайвастагиҳои ғайриорганикӣ моддаҳои органикиро синтез намоянд;

объектҳои олами наботот ё захираҳои табиии наботот - ҳамаи намудҳои растаниҳои худрӯй: қисмҳои рӯизаминӣ ва зеризаминии онҳо, аз ҷумла решаву тухмӣ, гул, алафзор, гиёҳҳои доруворӣ ва техникӣ, меваю ҳосили буттаҳои худрӯй, растаниҳои нодир ва таҳти хатари нестшавӣ қарордошта, дарахтон, гурӯҳи дарахтон, буттаҳо, ниҳолҳои дарахтон ва буттаҳои найшакар, қамишзор, инчунин обсабзҳо, набототи ушнамонанд, занбурӯғҳо, гулсангҳо ва ғайра мебошанд.

Объектҳои олами наботот тақсим мешаванд:

-аз рӯи таъинот: ба растаниҳои озуқавӣ, хӯроки чорво, доруворӣ ва техникӣ;

-аз рӯи паҳншавӣ: зиёдпаҳншуда, маҳдудан паҳншуда, нодир, таҳти хатари нестшавӣ қарордошта;

олами наботот (растаниҳо)-гурӯҳи навъҳои табиии аз ҷиҳати таркиб, сохт, мавқеъ ва аҳамияташон гуногуни наботот ё гурӯҳи растаниҳо аст, ки ба таркиби гуногуни фитосеногенез (ҷараёни ташаккулу инкишофи растанӣ) ва замони пайдоиш муттаҳид гардида, замин ё ҳудудҳои алоҳидаи онро пӯшонда, ба миқдор ва вобасташавии гурӯҳҳои гуногуни растаниҳо, масоҳат, сохт ва ҷараёни инкишофи онҳо, инчунин маҷмӯи шаклҳои фаъолияти организми растаниҳо муайян карда мешаванд;

гурӯҳи растаниҳо-маҷмӯи навъҳои  растаниҳое мебошанд, ки дар ҳудуди якхела рӯида, намуди таркибӣ ва сохти онҳо ба муносибатҳои мураккаби байни ҳамдигар, бо ҳайвонот ва муҳити зист сахт вобастагӣ дорад;

гурӯҳ- маҷмӯи организмҳои дорои аломатҳои кории гуногун дар доираи ҳудуди якхела мебошад;

лимит - миқдори муқарраргардидаи ниҳоии хориҷ намудани объектҳои олами наботот, ки бо назардошти вайрон нашудани гуногунии биологӣ муайян карда шудааст;

коллексияҳои ботаникӣ- коллексияҳои зиндаи боғҳои ботаникӣ, паркҳои дендрологӣ, чаҳорбоғҳо, гармхонаҳо, ниҳолхонаҳо ва дигар манбаъҳои генетикии тухмиҳо, инчунин гербарийҳо ва дигар қисму маҳсулоти ҷамъовардаи растаниҳо.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи муҳофизат ва истифодаи олами наботот

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи муҳофизат ва истифодаи олами наботот ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз ҳамин Қонун, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофкардаи Ҷумҳурии Тоҷикистон иборат аст.

Моддаи 3. Принсипҳои  муҳофизат, истифода ва барқарор кардани объектҳои олами наботот

ҳангоми ба нақшагирӣ ва татбиқи чорабиниҳо оид ба муҳофизат,  истифодаи оқилонаи объектҳои олами наботот, чорабиниҳое, ки ба муҳити сабзиши онҳо ё ҳолати ин объектҳо таъсир мерасонанд, принсипҳои зерин бояд риоя карда шаванд:

- ҷуброни зараре, ки ба объектҳои олами наботот расидааст  ва истифодаи ин маблағ барои барқарор намудани зарари расонидашуда;

- дар шароити табиӣ нигоҳ доштани гуногунии биологии растаниҳои худрӯй ва гурӯҳи растаниҳои табиие, ки онҳо ба вуҷуд овардаанд;

- муҳофизати муҳити нашъунамои растаниҳои худрӯй ва гурӯҳи растаниҳои табиие, ки онҳо ташкил медиҳанд;

- барқарор кардан ва нигоҳ доштани пуррагии навъҳои растаниҳои нодири таҳти хатари нестшавӣ қарордошта, инчунин намудҳои растаниҳои худрӯи эндемӣ (гурӯҳи набототи аз ҷиҳати паҳншавӣ маҳдуд), қадимӣ ва дигар растаниҳо, ки ба муҳофизат эҳтиёҷ доранд;

- истифодаи илман асоснок ва барқароркунии захираҳои табиии растаниҳо;

- эҳтиёт кардани хусусиятҳои олами наботот дар бобати муҳофизати об, хок, ба вуҷуд овардани муҳит, шароити истироҳат, барқароркунӣ ва дигар хусусиятҳои фоиданоки он баҳри ҳифзи саломатии аҳолӣ, беҳсозии муҳити зист ва инкишофи хоҷагии халқ;

- муҳофизати объектҳои олами наботот аз сӯхтор, сел, равандҳои бодлесӣ (эрозия) ва дигар офатҳои табиӣ, инчунин аз ҳашароти зараррасон ва касалиҳо;

-танзими паҳншавӣ ва миқдори намудҳои растаниҳои худруй барои пешгирии зараре, ки  ба табиати зинда, хоҷагии халқ ва аҳолӣ мерасад;

-      истифодаи пулакии объектҳои олами наботот.

Моддаи 4. Истифодаи олами наботот

Олами набототи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун асоси ҳаёту фаъолияти мардуми Тоҷикистон истифода бурда шуда, таҳти муҳофизати махсуси давлат қарор мегирад.

Моддаи 5. ҳуқуқу вазифаҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ  дар соҳаи муҳофизат, истифода ва барқароркунии объектҳои олами наботот

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ доранд:

- ба мавзеи гурӯҳи растаниҳои моликияти давлатӣ, ба истиснои ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда озодона равуо кунанд;

- объектҳои олами набототро истифода баранд;

- маҳсулоти олами набототро, ки дар ихтиёрашон аст ва тайёр (ҷамъоварӣ) карда шудааст, инчунин даромади аз фурӯши онҳо ба даст омадаро аз рӯи салоҳияти худ истифода ва харҷ кунанд;

- ҷуброни зараре (аз ҷумла фоидаи аз даст рафтае)- ро, ки дар натиҷаи поймол кардани ҳуқуқи истифодабарандагон расонда шудааст, талаб намоянд;

- дар ҳалли масъалаҳои вобаста ба мелиоратсияи заминҳое, ки бо объектҳои олами наботот хамҳудуд ҳастанд, иштирок кунанд.

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ вазифадоранд:

- талаботро оид ба муҳофизат ва истифодаи объектҳои олами наботот, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар кардааст, риоя намоянд;

- ба бадшавии муҳити нашъунамои объектҳои олами наботот, ба нобудшавӣ ва осеб расонидан ба растаниҳои худрӯй, ифлос кардани маҳалли нашъунамои онҳо, вайрон кардани қоидаҳои бехатарии сӯхтор роҳ надиҳанд, ҳангоми ҷамъоварӣ ва тайёр кардани ашёи хоми растаниҳои худрӯй технологияи муҳофизати табиатро риоя кунанд;

- пуррагии гурӯҳи растаниҳои табииро вайрон накунанд, барои нигоҳ доштани гуногунии намудҳои онҳо, афзоиши маҳсулнокии марғзорҳо (дарахтзорҳо), тухмию меваҳо ва дигар маҳсулот мусоидат намоянд;

- ба мақомоти ваколатдоре, ки кадастр ва мониторинги объектҳои олами набототро ба роҳ монда, ба муҳофизат ва истифодаи объектҳои олами наботот назорат мебаранд, ёрии ҳамаҷониба расонанд;

- дар бобати мубориза бо намудҳои карантиншавандаи наботот, растаниҳои бегона, ҳашароти зараррасон ва касалиҳои растаниҳои худрӯй, оид ба пешгирии бодлесии (эрозияи) хок, ботлоқшавӣ, обзеркунӣ, шӯршавӣ, ифлосшавӣ, пастравии ҳосилнокии замин ва дигар омилҳо кор баранд;

- ҳаққи истифодаи захираҳои табиии растаниҳоро саривақт пардохт намоянд;

- ба бадшавии ҳолати дигари захираҳои табиӣ роҳ надиҳанд;

-ҳуқуқи иҷоракорон, дигар истифодабарандагон, инчунин истифодабарандагони ҳамсояи объектҳои олами набототро поймол накунанд;

- дигар талаботи муҳофизат ва истифодаи оқилонаи объектҳои олами набототро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ кардааст, иҷро намоянд.

Моддаи 6. Пардохти истифодаи объектҳои олами наботот

Истифодаи объектҳои олами наботот (ба ғайр аз намудҳои истифода, ки дар сархатҳои якум, дуюм, чорум ва шашуми моддаи 13 ҳамин Қонун нишон дода шудааст) дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон пардохт карда  мешаванд, агар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиби дигареро пешбинӣ накарда бошад.

Андозаи пардохти музд вобаста ба намуд, мақсад ва ҳаҷми истифодаи объектҳои олами наботот бо назардошти маҳалли ҷойгиршавӣ, маҳсулнокии биологии ҳудуд ва дигар омилҳои экологӣ муқаррар карда мешавад.

Тартиби ҳисобкунӣ ва ҳаҷми меъёрҳои пардохти муздро барои истифодаи объектҳои олами наботот ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар мекунад.

Пардохти музди истифодаи объектҳои олами наботот истифодабарандагони табиатро аз иҷрои чорабиниҳо оид ба муҳофизати объектҳои олами наботот, муҳити нашъунамои онҳо ва ҷуброни зарари расонидашуда озод намекунад.

Маблаѓи пардохти истифодаи объектҳои олами наботот, ки мувофиқи тартиби муқарраршуда ба фондҳои ҷумҳурӣ ва маҳаллӣ дохил мегардад, дар навбати аввал барои муҳофизат ва барқарор намудани объектҳои олами набототе, ки ба Китоби Сурх дохил карда шудаанд, ба роҳ мондани кадастри давлатӣ ва мониторинги олами наботот  харҷ  карда  мешавад. (ҚҶТ аз 5.01.08 №353)

БОБИ 2.

ИДОРАКУНИИ ДАВЛАТӢ ДАР СОҳАИ МУҳОФИЗАТ, ИСТИФОДА ВА

БАРҚАРОРКУНИИ ОБЪЕКТҳОИ ОЛАМИ НАБОТОТ

Моддаи 7. Салоҳияти ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи танзими муносибатҳо оид ба муҳофизат, истифода ва барқароркунии объектҳои олами наботот

Ба салоҳияти ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи танзими муносибатҳо оид ба муҳофизат, истифода ва барқароркунии объектҳои олами наботот инҳо мансубанд:

- таҳия ва якҷоя бо мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ иҷро намудани барномаҳои ҷумҳуриявӣ оид ба муҳофизат ва истифодаи оқилона, барқароркунӣ, афзун гардондани маҳсулнокӣ, устувории объектҳои олами наботот дар маҷмӯъ бо дигар чорабиниҳои ҳифзи табиат;

- тасдиқи барномаҳои давлатӣ дар соҳаи муҳофизат,  истифодаи оқилона ва барқароркунии объектҳои олами наботот, маблағгузорӣ, ҳавасмандгардонӣ ва таъминоти моддию техникии чорабиниҳои дорои аҳамияти ҷумҳуриявӣ дар соҳаи мазкур;

- ҳамоҳангсозии фаъолияти вазоратҳо, идораҳо ва мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, доир ба масъалаҳои муҳофизат, истифода ва барқароркунии объектҳои олами наботот;

- тасдиқи тартиби ҳисоб кардан ва татбиқ намудани меъёрҳои пардохти музди истифодаи объектҳои олами наботот;

- тасдиқи тартиби бурдани кадастр ва мониторинги ҳолати олами набототи ҷумҳурӣ;

- муқаррар намудани системаи чорабиниҳо оид ба истифода ва нигоҳубини оқилонаи марғзорҳо барои минтақаҳои табиии ҷуғрофӣ;

- муқаррар намудани тартиби гузаронидани назорати давлатӣ доир ба муҳофизат, истифода ва барқароркунии объектҳои олами наботот;

- муайян намудани мақомоти ваколатдори махсуси давлатӣ оид ба муҳофизат, истифода ва барқароркунии олами наботот;

- иҷрои дигар вазифаҳо тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 8. Салоҳияти мақомоти ваколатдори махсуси давлатӣ  оид ба  муҳофизат, истифода ва  барқароркунии объектҳои олами наботот

Ба салоҳияти мақомоти ваколатдори махсуси давлатӣ оид ба муҳофизат, истифода ва барқароркунии объектҳои олами наботот (минбаъд мақомоти ваколатдор) инҳо дохил мешаванд:

- амалӣ гардондани сиёсати ягонаи давлатӣ дар соҳаи муҳофизат, истифода ва барқароркунии объектҳои олами наботот;

- муқаррар намудани қоидаҳои муҳофизат,  истифодаи оқилона ва барқароркунии объектҳои  олами наботот, муайян кардани андозаю меъёрҳои истифодаи захираҳои наботот;

- назорати давлатии муҳофизат, истифода ва барқароркунии  объектҳои олами наботот;

- таҳияи Низомномаи Китоби Сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон якҷоя бо Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар мақомотҳои манфиатдор;

- таҳия ва тасдиқи стандартҳо, қоида ва меъёрҳо дар соҳаи муҳофизат, истифода ва аз нав барқароркунии минтақаҳои олами наботот;

- ворид намудани пешниҳодҳо доир ба объектҳои олами наботот ба Китоби Сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- иҷрои дигар вазифаҳо тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

БОБИ 3.

МУҲОФИЗАТ ВА  ИСТИФОДАИ  ОБЪЕКТҲОИ ОЛАМИ НАБОТОТ

Моддаи 9. Мақсад ва вазифаҳои муҳофизати объектҳои  олами наботот

Таъмини риояи чораҳои ҳуқуқӣ, ташкилӣ, иқтисодӣ ва дигар чораҳое, ки барои нигоҳдории муҳити нашъунамои растаниҳои худрӯй ва гурӯҳи ташкилкунандаи онҳо, истифодаи оқилона ва муҳофизати онҳо аз таъсири манфии антропогенӣ барои зиёд кардани қобилияти барқароршавӣ, маҳсулнокӣ ва устувории онҳо мақсади асосӣ ва вазифаҳои муҳофизати объектҳои олами наботот мебошад.

Муҳофизати гурӯҳи табиии растаниҳо бояд дар асоси муносибати комплексӣ ба онҳо, чун ба ташаккули мураккаби системаҳои экологӣ сурат гирад.

Моддаи 10. Талаботи асосии муҳофизати объектҳои олами наботот

Истифодабарандагони объектҳои олами наботот бо мақсади муҳофизати ин объектҳо бояд талаботи зеринро иҷро намоянд:

- муҳофизати муҳити нашъунамои растаниҳои худрӯй ва гурӯҳи онҳо;

- истифодаи оқилонаи ҳудудҳое, ки гурӯҳи растаниҳои табииро фаро гирифтаанд;

- муҳофизати объектҳои ба онҳо вобасташуда аз истифодаи худсарона ва дигар қонуншиканиҳо;

- ҳимояи объектҳои марғзори ба онҳо вобасташуда аз таъсири антропогенӣ;

- пешгирӣ намудани вайронкунии қоидаҳою меъёрҳои муҳофизат, истифодаи оқилона ва барқароркунии объектҳои олами наботот;

- пешгирии пайдоиш ва барҳам додани сӯхторҳо дар гурӯҳи растаниҳо;

- аз нобудшавӣ пешгирӣ кардани объектҳои марғзорҳо ҳангоми амалӣ гаштани ҷараёни истеҳсолот ва истифодаи воситаҳои нақлиёт;

- барқарор кардан, баланд бардоштани устуворӣ ва маҳсулнокии объектҳои олами наботот;

- риояи низоми муҳофизати намудҳои растаниҳо ва гурӯҳи растаниҳои нодир, эндемӣ, қадима ва зери хатари нестшавӣ қарордошта, ки ба Китоби Сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон  дохил карда шудаанд;

- муҳофизати растаниҳои худрӯй ва гурӯҳҳои табиии ташкилдодаи онҳо дар ҳолати таҳдид кардани хатари нобудшавӣ ҳангоми офатҳои табиӣ ва дигар сабабҳо;

- муҳофизати хоки дорои растаниҳои нашъунамокунанда аз бодлесӣ (эрозия), сел, обзеркунӣ, ботлоқшавӣ, шӯршавӣ, хушкшавӣ, сахтшавӣ, ифлосшавӣ аз партовҳои саноатӣ ва маишӣ, ҷоришавии об, моддаҳои химиявию радиоактивӣ ва дигар омилҳои харобшавӣ;

- муваққатан (консерватсия) хобонидани кори объектҳои харобшудаи олами наботот, агар бо тарзи дигар онҳоро барқарор кардан ва маҳсулнокиашонро зиёд кардан аз имкон берун бошад;

- гузарондани тадқиқотҳои илмӣ барои асоснок намудани чораҳои муҳофизат ва барқароркунии объектҳои олами наботот ва мусоидат намудан барои гузарондани ин тадқиқотҳо.

Мақомоти ваколатдор дар доираи барномаҳои дахлдор барои муҳофизати объектҳои олами наботот чораҳои зарурӣ меандешад.

Муҳофизати объектҳои олами наботот бо роҳҳои зерин таъмин карда мешаванд:

- муқаррар кардани қоидаҳо ва меъёрҳои муҳофизату истифодаи объектҳои олами наботот;

- муқаррар кардани маҳдудиятҳо ва манъкуниҳо дар истифодаи объектҳои олами наботот;

- бо тартиби муқарраршуда ташкил кардани мамнӯъгоҳҳо, боғҳои миллӣ, парваришгоҳҳо, ҷудо кардани дигар ҳудудҳо ва объектҳои табиии  махсус муҳофизатшаванда;

- муқаррар намудани низоми махсуси муҳофизати намудҳои растаниҳое, ки ба Китоби Сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда шудаанд, инчунин намудҳои растаниҳо ва гурӯҳи растаниҳои нодир, эндемӣ, қадима ва зери хатари нестшавӣ қарордошта;

- ташкили тадқиқотҳои илмӣ барои таъмини чорабиниҳои муҳофизат ва барқароркунии объектҳои олами наботот;

-  бақайдгирии дарахтон ва буттазорҳои сарсабз;

- тарбияи шаҳрвандон дар рӯҳияи муносибати эҳтиёткорона, ғамхорона ва сарфакорона ба объектҳои олами наботот, тарғибот тавассути воситаҳои ахбори умум дар бораи муҳофизат ва истифодаи оқилонаи онҳо;

- гузаронидани мониторинг ва назорати давлатии муҳофизат ва истифодаи марғзорҳо.

Чораҳоро ҷиҳати муҳофизати объектҳои олами наботот мақомоти ваколатдор, инчунин мақомоти идоракунии хоҷагӣ, ки корхонаҳо, муассисаҳо ва ташкилотҳо дар ихтиёри онҳо қарор доранд ва объектҳои олами набототро истифода мебаранд, аз ҷумла иҷоракорон, дар асоси барномаҳои ҷумҳуриявӣ, инчунин меъёру қоидаҳои муҳофизат ва истифодаи оқилонаи объектҳои олами наботот амалӣ мегардонанд.

Моддаи 11. Муҳофизати муҳити нашъунамои растаниҳои худрӯй ва гурӯҳи растаниҳои табиӣ, пешгирии нобудшавии онҳо дар ҷараёни истеҳсолот

ҳама гуна фаъолияте, ки ба ҳолати объектҳои олами наботот таъсир мерасонад, бояд бо риояи талаботи муҳофизати онҳо амалӣ гардонда шавад.

Ба намудҳои фаъолияте, ки ба ҳолати объектҳои олами наботот таъсир мерасонанд, инҳо шомиланд:  ҷойгиркунонии объектҳои хоҷагидорӣ ва иншоотҳо, сохтмони шоҳроҳҳои нақлиёт, маҳалҳои аҳолинишин, аз ҷумла иҷрои корҳои ҷустуҷӯи геологӣ, ҷудо кардани чарогоҳ  ва гузаронидани чорво, таҳияи хатти сайри туристӣ ва ташкили ҷойҳои истироҳати оммавии аҳолӣ, мелиоратсияи замин, ҷойҳои истифодаи ҷангал ва об, ба муомилоти хоҷагӣ додани заминҳои нав. ҳангоми ҷойгиркунонӣ, лоиҳакашӣ, сохтмон ва азнавсозии маҳалҳои аҳолинишин бояд чорабиниҳо оид ба муҳофизати объектҳои олами наботот низ пешбинӣ ва амалӣ гардонида, дахлнопазирии қитъаҳое, ки ба сифати муҳити сабзиши растаниҳои худрӯй ва гурӯҳи растаниҳои нодир аз ҷиҳати илмӣ арзиши махсус доранд, таъмин карда шаванд.

Ба истифода додани объектҳо ва татбиқи технологияе, ки  чораҳои ҳимояи олами набототро бинобар тағйир ёфтани муҳити нашъунамои растаниҳои худрӯй ва гурӯҳҳои табиӣ таъмин намекунад, манъ аст.

Маҳалли ҷойгиркунонӣ, лоиҳакашӣ, сохтмон ва азнавсозии корхонаҳо, иншоотҳо ва дигар объектҳо, тағйир ёфтани равандҳои технологӣ, истеҳсоли намудҳои нави маҳсулот ва молҳо дар корхонаҳои амалкунанда, системаи тозакунии партовҳо, ки ба ҳолати объектҳои олами наботот бинобар вайрон шудани муҳити нашъунамои растаниҳои худрӯй ва гурӯҳи растаниҳои табиӣ таъсир мерасонанд, бо мақомоти ваколатдор бо тартиби муайянкардаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мувофиқа карда мешавад.

ҳангоми ба истифода додани корхонаҳои нав ва азнавсозии корхонаҳои амалкунанда, иншоотҳо ва дигар объектҳо, ҷорӣ намудани технологияҳои нав ва амалӣ гардондан ё тағйир додани технологияҳои коркунанда ё иҷрои дигар корҳои истеҳсолӣ, истеҳсоли намудҳои нави маҳсулот, истифодаи воситаҳои нақлиёт, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ вазифадоранд, ки барои пешгирии нобудшавӣ ва расонидани зарари дигар ба объектҳои олами наботот чораҳо андешанд.

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ вазифадоранд бо партовҳои маишӣ ва дигар партовҳо, инчунин бо маҳсулоти нафтӣ ва кимиёвӣ ба ифлосшавии ҳудудҳое, ки растаниҳо ишғол кардаанд, роҳ надиҳанд. Рехтани хокрӯбаҳо, партовҳои маишӣ ва истеҳсолӣ берун аз ҷойҳое, ки бо тартиби муқарраргардида ба ин мақсад ҷудо карда шудаанд, манъ аст.

Дар гурӯҳҳои растаниҳои табиӣ сӯзонидани растаниҳои хушк манъ аст.

То оғози сохтмон дар ҳудудҳое, ки барои сохтмон, обпуркунӣ ё роҳи нақлиёт ҷудо карда шудаанд, бо тартиби муқарраргардида бояд растаниҳои аз ҷиҳати хоҷагӣ пурқимати худрӯй ҷамъоварӣ карда шаванд, растаниҳои нодире, ки таҳти хатари нестшавӣ қарор доранд, дар сурати имконнопазир будани нигоҳдории ҷои нашъунамои онҳо бояд ба ҳудуди дигар, ки мақомоти ваколатдор муайян менамоянд, кӯчонида шаванд.

ҳангоми истифодаи воситаҳои муҳофизати растаниҳо омилҳои сабзиши онҳо, нуриҳои минералӣ ва дигар доруҳо, ки дар хоҷагии халқ ба кор бурда мешаванд, талаботи муҳофизати растаниҳои худрӯй, гурӯҳи растаниҳое, ки онҳо ташкил мекунанд ва муҳити нашъунамои онҳо бояд ба назар гирифта шаванд. Истифодаи воситаҳои кимиёвии муҳофизати растаниҳо ва дигар доруҳо бо мақсади кам кардани таъсири зарари онҳо ба олами наботот ва муҳити зист бояд бо чорабиниҳои агротехникӣ, селексионию генетикӣ, биологӣ ва дигар чорабиниҳо якҷоя сурат гирад.

ҳангоми тайёр намудан ва аз хориҷа харидорӣ кардани доруҳои нав бояд меъёрҳои ҳадди ниҳоии ғуншавии онҳо дар муҳити зист, ки муҳофизати растаниҳои худрӯй, гурӯҳи ташкилдодаи онҳо ва муҳити нашъунамои онҳоро таъмин менамоянд, таҳия карда шаванд.

Ба манфиати муҳофизати объектҳои олами наботот мумкин аст ба истифодабарандагони онҳо, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ӯҳдадории дахлдор вогузор карда шавад.

Моддаи 12. Муҳофизати растаниҳои нодир ва намудҳои растаниҳои таҳти  хатари нестшавӣ қарордошта ва гурӯҳҳои табиии растаниҳо

Растаниҳои нодир ва намудҳои растаниҳои таҳти хатари нестшавӣ қарордошта ва гурӯҳҳои табиии ташкилдодаи онҳо ба Китоби Сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда, ба таври махсус муҳофизат карда мешаванд.

Ба амалҳое, ки боиси нобудшавӣ, коҳиши захираҳо ё вайрон шудани муҳити нашъунамои намудҳои растаниҳои нодир, зери хатари нестшавӣ қарордошта ва гурӯҳҳои онҳо мегардад, роҳ дода намешавад.

 Барои ҳифз кардани намудҳои растаниҳое, ки барқароркунии онҳо дар шароити табиӣ душвор аст, бо қарори мақомоти ваколатдор барои дар шароити дигар барқарор кардани онҳо бояд чораҳо андешида шаванд.

Моддаи 13. Намудҳои истифодаи объектҳои олами наботот

Дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи қонунгузорӣ ба истифодаи намудҳои зерини объектҳои олами наботот роҳ дода мешавад:

- тайёр кардани хӯрок барои эҳтиёҷоти чорводорӣ;

- истифодаи объектҳои олами наботот барои чаронидани чорво, занбӯрпарварӣ ва кирмакпарварӣ;

- ҷамъоварӣ ва тайёр кардани ашёи хоми доруворӣ, техникӣ ва ғизоии гиёҳҳои худрӯй;

- истифодаи олами наботот барои эҳтиёҷоти хоҷагиҳои ҷангал, шикор ва моҳидорӣ;

- истифодаи хусусиятҳои олами наботот дар бобати муҳофизати хок, ба вуҷуд овардани қабати ҳосилхези хок, муҳофизати об ва дигар хусусиятҳои он;

- истифодаи олами наботот ба мақсадҳои илмию тадқиқотӣ, ҳифзи табиат, фарҳангию маърифатӣ, тарбиявӣ ва  эстетикӣ;

- истифодаи олами наботот ба мақсадҳои истироҳатӣ ва туристӣ.

Моддаи 14. Тартиби истифодаи объектҳои олами наботот

Объектҳои олами наботот бояд дар маҷмӯъ бо системаи чорабиниҳои муҳофизат ва барқароркунии захираҳои табиии растаниҳо, нигоҳдории муҳити нашъунамои онҳо ва риояи қоидаҳо, мӯҳлатҳо, лимит ва меъёрҳои муқарраргардида мавриди истифода қарор гиранд.

Истифодабарандагони замин ҳамзамон истифодабарандагони объектҳои олами набототе мебошанд, ки дар заминҳои ба онҳо вобасташуда мерӯянд.

Феҳристи намуди растаниҳои худрӯй, қисмҳо ва маҳсулоти онҳо, инчунин феҳристи намуди растаниҳоро, ки аз муҳити табиӣ хориҷ кардани онҳо манъ аст ё бо мақсади муҳофизат ва барқароркунии онҳо маҳдуд карда мешавад, ҳукумати  Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.

Тартиби истифодаи ин намудҳоро мақомоти ваколатдор муқаррар мекунанд.

Истифодаи намудҳои алоҳидаи объектҳои олами наботот дар асоси гирифтани иҷозатнома (литсензия) амалӣ мегардад.

 Тартиби иҷозатномадиҳӣ ба объектҳои олами наботот, ки барои истифодаи онҳо гирифтани иҷозатнома ҳатмист, тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи иҷозатномадиҳӣ ба баъзе намудҳои фаъолият» сурат мегирад.

Моддаи 15. Истифодаи объектҳои олами наботот барои эҳтиёҷоти чорводорӣ, занбӯрпарварӣ ва дигар мақсадҳо

Растаниҳои худрӯе, ки барои эҳтиёҷи чорводорӣ, чаронидани чорво, кирмакпарварӣ заруранд, мумкин аст ҳам дар ҳудудҳои махсуси ба ин мақсад ҷудокарда, инчунин дар қитъаҳои ба мақсадҳои дигар таъиншуда захира карда шаванд.

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ метавонанд растаниҳоро барои эҳтиёҷоти занбӯрпарварӣ аз рӯи шартнома бо истифодабарандагони доимии қитъаҳои замин, ки ба ин мақсад дода шудаанд, истифода баранд.

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки истифодабарандагони алафзорҳои табиӣ ва чарогоҳҳо мебошанд, вазифадоранд мутобиқи Қонуни мазкур талаботро оид ба муҳофизат, истифодаи оқилона ва афзун гардондани маҳсулнокии онҳо риоя намоянд.

Моддаи 16. Тайёркунӣ, ҷамъоварӣ, коркард, қабул ва фурӯши ашёи хоми доруворӣ, техникӣ ва хӯроквории растаниҳои худрӯй ва маҳсулоти онҳо

Шахсони воқеӣ (ҷудогона ё якҷоя) метавонанд дар тайёр кардани ашёи хоми доруворӣ ва техникии растаниҳои худрӯй ва маҳсулот барои хӯрокворӣ, аз рӯи шартномаҳо бо истифодабарандагони асосии объектҳои олами наботот  иштирок намоянд.

Ба шахсони воқеӣ ҷамъоварӣ бо мақсади истеъмоли шахсӣ, фурӯш ё коркарди растаниҳои худрӯй, ки ба феҳристи растаниҳои нашъаовар дохил гардидаанд, қисмҳо ва маҳсулоти онҳо, боқимондаи заминҳои даравшуда, инчунин партовҳои ашёи хоми нашъаовар, ки ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ намудааст, манъ аст. Тайёркунӣ, ҷамъоварии ашёи хоми растаниҳои мазкур аз ҷониби шахсони ҳуқуқӣ бо тартиби муқаррарнамудаи ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷозат дода мешавад.

Тайёркунӣ ва ҷамъоварии ашёи хоми доруворӣ ва техникии растаниҳои худрӯй дар ҷойҳои табиии наботот, ки он метавонад ба олами наботот ё ҳайвонот, инчунин ба саломатии аҳолӣ зарар расонад, мумкин аст бо тартиби муқарраргардида манъ ё маҳдуд карда шавад.

Моддаи 17. Истифодаи объектҳои олами наботот ба мақсадҳои илмию тадқиқотӣ, фарҳангию  маърифатӣ, тарбиявӣ, эстетикӣ, истироҳатӣ ва туризм, солимгардонӣ ва истифодаи хусусиятҳои муҳитофарии объектҳои олами наботот

Истифодаи объектҳои олами наботот ба мақсадҳои илмию тадқиқотӣ,  фарҳангию   маърифатӣ, тарбиявӣ, эстетикӣ, истироҳатӣ ва туризм, солимгардонӣ (тавассути шаклҳои гуногуни таҳқиқ, ченкунӣ, суратгирӣ ва ғайра) бо ҷамъоварӣ кардан ва накардани растаниҳои худрӯй, қисмҳо ва маҳсулоти онҳо аз муҳити табиӣ дар сурате роҳ дода мешавад, ки агар он ба олами наботот зарар нарасонад ва ҳуқуқи истифодабарандагони объектҳои олами набототро поймол накунад, ба истиснои ҳолатҳое, ки чунин истифодабарӣ манъ карда шудааст.

Барои ташкили истироҳати оммавии аҳолӣ ва дигар мақсадҳои истироҳатӣ ва туризм, фарҳангию маърифатӣ, тарбиявӣ, эстетикӣ, инчунин солимгардонӣ мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ истифодабарандагони доимии объектҳои олами наботот, инчунин дигар корхонаю муассиса ва ташкилотҳо бо мувофиқаи онҳо оид ба ободонӣ ва хизматрасонии фарҳангию маишӣ ба аҳолӣ бо назардошти зарурати нигоҳ доштани манзараҳои табиӣ, муҳити нашъунамои растаниҳои худрӯй бо риояи тарҳи меъмории паркҳои табиии миллӣ, истироҳатгоҳҳо, дигар минтақаҳои истироҳатӣ ва туристӣ, солимгардонӣ, наздишаҳрӣ ва талаботи санитарӣ чорабиниҳо мегузаронанд. (ҚҶТ аз 5.01.08 № 353)

Истифодаи хусусиятҳои объектҳои олами наботот оид ба муҳофизати хок, ба вуҷуд овардани қабати ҳосилхези хок, муҳофизати об ва дигар хусусиятҳои муҳитофарӣ, мубориза барои пешгирии тармафуроӣ, эрозияи замин, шустабарии соҳилҳо, ҳангоми рекултиватсияи замин, амалӣ гардондани дигар корҳои мелиоративӣ, бидуни аз муҳити табиӣ ҷамъоварӣ кардани растаниҳои худрӯй дар ҳама ҷо роҳ дода мешавад, ба истиснои ҳолатҳое, ки бо тартиби муқарраргардидаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд.

Истифодаи хусусиятҳои муайяншудаи объектҳои олами наботот бо роҳи аз муҳити табиӣ ҷамъоварӣ кардани растаниҳои худрӯй (тавассути тайёр кардани мева, тухмӣ, узвҳои зеризаминии онҳо ва ғайра) бо тартиби пешбининамудаи ҳамин Қонун ва дигар  санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардад.

Моддаи 18. Коллексияҳои ботаникӣ

Тартиб додан ва пурра гардондани коллексияҳои ботаникӣ  бо роҳи аз муҳити табиӣ ҷамъоварӣ кардани растаниҳои худрӯй аз ҷониби шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дар сурати риояи талаботи ҳамин Қонун бо тартибе, ки мақомоти ваколатдор муқаррар кардааст, иҷозат дода мешавад.

Коллексияҳои ботаникӣ, ки арзиши илмӣ, фарҳангию маърифатӣ, таълимию тарбиявӣ ё эстетикӣ доранд, ба қайди давлатӣ гирифта мешаванд. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки соҳибони чунин коллексияҳо мебошанд, вазифадоранд қоидаҳои нигоҳдорӣ,  ба ҳисобгирӣ  ва  истифодаи коллексияҳои ботаникиро риоя намоянд. Қоидаҳои тартибдиҳӣ, нигоҳдорӣ, баҳисобгирӣ ва истифодаи коллексияҳои ботаникӣ, инчунин хариду фурӯш, фиристодан ва ба берун аз марзи ҷумҳурӣ баровардани онҳо аз ҷониби ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян  карда мешаванд.

Моддаи 19. Истифодаи объектҳои олами наботот дар заминҳои  таъиноти ҳифзи табиат, солимгардонӣ, истироҳатӣ  ва таърихию фарҳангӣ

Объектҳои олами наботот дар заминҳои таъиноти ҳифзи табиат, истироҳатӣ, солимгардонӣ, таърихию фарҳангӣ бо тартиби муайяннамудаи ҳамин Қонун ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода карда мешаванд.

Ба истифода ё иҷораи шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки фаъолияти онҳо хилофи таъиноти мақсад ва низоми муқарраргардида мебошад, додани объектҳои олами наботот, ки дар заминҳои таъиноти ҳифзи табиат, солимгардонӣ, истироҳатӣ ва таърихию фарҳангӣ воқеъ гаштаанд, манъ аст.

Моддаи 20. Истифодаи объектҳои олами наботот дар заминҳои  захиравӣ

Объектҳои олами наботот дар заминҳои захиравӣ мумкин аст ба истифода, иҷора ва дигар намудҳои истифодаи муваққатӣ пеш аз ҳама барои мақсадҳои кишоварзӣ ва хоҷагии ҷангал мутобиқи ҳамин Қонун ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дода шаванд.

Моддаи 21.  Истифодаи оқилона чун асоси сермаҳсулӣ ва нигоҳдории олами наботот

Барои таъмини истифодабарии устувор ва мунтазами объектҳои олами наботот, ки ба захираҳои табиии барқароршаванда мансубанд, чунин шароитҳо муҳайё карда мешаванд:

- наботот дар ҳар маврид мувофиқи имкониятҳои экологию биологии растаниҳо, ки сабзиши мӯътадили минбаъда ва қобилияти барқароршавии онҳоро халалдор намесозад, ҷамъоварӣ карда мешавад;

- объектҳои наботот, ки бо таъсири истифодаи номунтазам ё ҳодисаҳои табиӣ осеб дида, маҳсулнокиашон паст шудааст, бо роҳи муносибгардонии низоми истифода ва нигоҳубин барқарор сохта мешаванд.

Моддаи 22. Муқаррар намудани манъкунӣ ва маҳдудиятҳо дар истифодаи объектҳои олами наботот

Бо мақсади нигоҳдорӣ ва барқароркунии объектҳои олами наботот истифодаи намудҳои алоҳидаи он мумкин аст пурра маҳдуд карда шавад ё ба мӯҳлати номуайян бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон боздошта шавад.

Манъкунӣ ва маҳдудиятҳои истифодаи объектҳои олами наботот ҳам бо роҳи танзими фаъолият дар ҳудуди аз ҷиҳати хоҷагидорӣ истифодашаванда, ҳам бо роҳи пурра ё қисман хориҷ намудани ҳудуди муайян аз истифодаи хоҷагидорӣ (ташкил кардани мамнӯъгоҳҳо, қитъаҳои мамнӯъгоҳҳо дар парки табиии миллӣ, парваришгоҳҳо, эълон кардани ёдгориҳои табиӣ, ҷудо кардани дигар ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда) метавонанд муқаррар гарданд.

Мақомоти ваколатдор бо мақсади нигоҳдорӣ ва барқароркунии объектҳои олами наботот, метавонад аз ҷониби шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҷамъоварӣ ва тайёр кардани намудҳои алоҳидаи растаниҳои худрӯй, қисмҳо ва маҳсулоти онҳоро дар намуди истеҳсолӣ ва коркарди нав ба мӯҳлати муайян манъ ё маҳдуд кунад.

Моддаи 23. Қатъ гардидани ҳуқуқи истифодабарии объектҳои олами наботот ва аз истифодабарӣ гирифтани  объектҳои олами наботот

ҳуқуқи истифодабарии объектҳои олами наботот мумкин аст дар ҳолатҳои зерин қатъ карда шавад:

- аз истифодабарӣ гирифтани замин;

- ихтиёрӣ даст кашидан аз истифодабарии объектҳои олами наботот ё як қисми он;

- ба охир расидани мӯҳлати муқарраркардаи истифода;

- аз байн рафтани зарурати истифодабарии объектҳои  олами наботот;

- қатъ шудани фаъолияти субъектҳои истифодабаранда;

- мунтазам иҷро накардани қоидаю меъёрҳо ва дигар талаботи муҳофизат, истифода ва барқароркунии объектҳои олами наботот;

- мунтазам дар мӯҳлатҳои муқаррар гардида напардохтани ҳаққи истифодабарии захираҳои табиии растаниҳо, вайрон кардани шартҳои шартномаи  иҷораи онҳо;

- риоя накардани қоидаҳои намудҳои истифодаи олами наботот;

- риоя накардани қоидаҳои истифодаи воситаҳои муҳофизати растанӣ, ангезаҳои инкишофи онҳо, нуриҳои маъданӣ ва доруҳои дигар, ки ба олами наботот зарар мерасонанд;

- риоя накардани қоидаҳои аз як ҷо ба ҷои дигар бурдан ва ба хориҷ фиристодани коллексияҳои ботаникӣ;

- амалиёте, ки боиси нобуд ва кам шудани намудҳои набототе, ки ба онҳо хатари нобуд шудан таҳдид мекунад, гардидааст ё худ мегардад.  (ҚҶТ аз 5.01.08 № 353)

- дар дигар ҳолатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар  кардааст.

ҳуқуқи истифодаи объектҳои олами наботот ё як қисми онҳоро мақомоте, ки қитъаи заминро ба истифода додааст ё мақомоти ваколатдор қатъ мекунанд.

Моддаи 24. ҳавасмандгардонии иқтисодии чорабиниҳо оид ба муҳофизат, истифодаи оқилона ва  барқароркунии  объектҳои олами наботот

ҳавасмандгардонии иқтисодии чорабиниҳо оид ба муҳофизат, истифодаи оқилона ва барқароркунии объектҳои олами наботот ба зиёд шудани ҳавасмандии истифодабарандагон, барои нигоҳ доштан ва барқарор кардани маҳсулоти олами наботот нигаронида шуда, инҳоро дар бар мегирад:

- аз фондҳои ҷумҳуриявӣ ё маҳаллии ҳифзи табиат ҷудо кардани маблағ барои барқароркунии объектҳои олами наботот, ки на бо гуноҳи онҳо вайрон карда мешаванд;

- додани грант, кредит, ҷудо намудани маблағ аз манбаъҳои дигаре, ки ба қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат намекунад.

Моддаи 25. Карантини растаниҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон

Тартиби воридоти (содироти) транзитии молҳои аз растаниҳо пайдошуда, инчунин феҳристи зараррасонҳо, касалиҳои растаниҳо ва алафҳои бегона, ки барои ҷумҳурӣ аҳамияти карантинӣ доранд ва феҳристи объектҳои биологие, ки воридоти (содироти) онҳо мумкин нест, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

Моддаи 26. Кӯчондан, ба иқлим мутобиқ намудан ва пайванд кардани растаниҳо

Ба ҷойҳои нави нашъунамо кӯчонидани растаниҳо, мутобиқ намудани навъҳои нави растаниҳо, чорабиниҳо оид ба пайвандкунии растаниҳои худрӯй дар шароити табиӣ бо мақсадҳои илмию тадқиқотӣ ва хоҷагӣ дар асоси хулосаҳои ташкилотҳои дахлдори илмӣ ва мақомоти давлатӣ оид ба карантини растаниҳо дар ҷумҳурӣ ва бо қарори мақомоти ваколатдор  иҷозат дода мешавад.

Қоидаҳои кӯчондан, ба иқлим мутобиқ ва пайванд кардани растаниҳоро мақомоти ваколатдор тасдиқ менамояд.

БОБИ 4.

ПЕШБУРДИ КАДАСТР  ВА НАЗОРАТИ ДАВЛАТИИ МУҲОФИЗАТ ВА  ИСТИФОДАИ ОБЪЕКТҲОИ ОЛАМИ НАБОТОТ

Моддаи 27. Мониторинги ҳолати олами наботот

Мониторинги олами наботот маҷмӯи таҳқиқҳои ҳолати объектҳои олами наботот барои саривақт ошкор сохтани тағйирот, арзёбии онҳо, пешгирӣ ва рафъи оқибатҳои равандҳои манфӣ дар объектҳои олами наботот мебошад.

Моддаи 28. Кадастри давлатии объектҳои олами наботот

Кадастри давлатии объектҳои олами набототи Ҷумҳурии Тоҷикистон системаи ҳуҷҷатҳои заруриро дар бораи низоми ҳуқуқии объектҳои олами наботот, тақсими онҳо аз рӯи гурӯҳҳои истифодабарандагон, ҷойгиршавии ҷуғрофӣ ва маъмурию ҳудудӣ, майдонҳо, захираҳо, тавсифи миқдорӣ ва сифатӣ, арзиш дар хоҷагии халқ ва илм, арзёбии иқтисодии захираҳои табиии растаниҳои техникӣ, хӯроки чорво, доруворӣ, ғизоӣ ва дигар захираҳои табиии растаниҳо, истифодаи онҳо дар миқёси ноҳияҳо, шаҳрҳо ва вилоятҳо, ки барои таъмини муҳофизати самаранок, истифодаи оқилона ва барқароркунӣ заруранд, дар бар мегирад.

Пешбурди кадастри давлатии объектҳои олами наботот бо гузаронидани таҳқиқи топографию геодезӣ, геоботаникӣ, заминсозию ҷангалсозӣ ва дигар таҳқиқҳо, бақайдгирӣ ва арзёбии ҳолати истифодаи объектҳои олами наботот таъмин карда мешавад.

Кадастри давлатии объектҳои олами наботот аз ҷониби мақомоти ваколатдор аз рӯи тартиби ягона, аз ҳисоби маблағи буҷети давлатӣ бурда мешавад.

Истифодабарандагони объектҳои олами наботот, мақомоти заминсозӣ ва ташкилотҳои илмии давлатӣ ва ҷамъиятӣ, ки ашёи хоми худрӯйро тайёр мекунанд, ӯҳдадоранд ба мақомоти ваколатдор, ки кадастри давлатии объектҳои олами набототро мебаранд, маълумоти худро дар бораи паҳншавӣ, майдонҳо, захираҳо, ҳосилнокӣ, арзёбии миқдорӣ, сифатӣ ва иқтисодии захираҳои табиии растаниҳо, муҳофизат ва истифодаи онҳо пешниҳод намоянд.

Моддаи 29. Назорати давлатии муҳофизат ва истифодаи  объектҳои олами наботот

Назорати давлатии муҳофизат ва истифодаи объектҳои олами наботот аз таъмини риояи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи олами наботот иборат мебошад.

Назорати давлатии объектҳои олами набототро мақомоти ваколатдор амалӣ мегардонад.

БОБИ 5.

МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 30. Тартиби ҳалли баҳсҳо оид ба масъалаҳои муҳофизат  ва истифодаи объектҳои  олами наботот

Баҳсҳо оид ба масъалаҳои муҳофизат ва истифодаи объектҳои олами наботот ва баҳсҳои ба он алоқаманди молумулкӣ аз тариқи суд ҳал карда мешаванд.

Моддаи 31. Ҷавобгарӣ барои вайрон кардани Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои вайрон кардани Қонуни мазкур тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 32. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                      Э. Раҳмонов

ш. Душанбе  17 майи соли 2004

№ 31

ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

об экологическом образовании населения

(АМОЉТ,  2010г., №12, ст.832)

Настоящий Закон регулирует правовые, организационные, финансовые и экономические принципы государственной политики в области экологического образования населения.

 ГЛАВА 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 1. Основные понятия

В настоящем Законе используются следующие основные понятия:

- государственная политика в области экологического образования населения- деятельность уполномоченных государственных органов, направленная на обеспечение условий для осуществления экологического образования населения и координации деятельности государственных, общественных органов и физических лиц по формированию общей и профессиональной экологической культуры личности и общества;

- экологическое образование – процесс обучения, целью которого является получение экологических знаний, обучение, воспитание в духе экологического образования, развитие  экологической культуры,  правильная и разумная ориентация, проявление способностей и формирование правильного поведения  отдельных лиц и населения в области охраны природы и природопользования;

- экологическая культура - неотъемлемая часть общечеловеческой и национальной культуры, включающая систему социальных отношений, моральных ценностей, норм и способов взаимодействия общества с окружающей средой, преемственно формируемая в общественном сознании и поведении людей на протяжении жизни и деятельности поколений экологическим образованием и просвещением, способствующая здоровому образу жизни, духовному росту общества, устойчивому социально-экономическому развитию, экологической безопасности страны и каждого человека;

- экологические знания – сфера общественного знания, направленная на разумное природопользование и обеспечение безопасной для здоровья человека окружающей среды;

- минимум экологических знаний – минимально необходимый каждому члену общества объем знаний, используемый в целях безвредного и малоотходного производства, сбережения природных ресурсов и энергии, восстановления хозяйственной и иной деятельности, а также окружающей среды и формирования бережного отношения к ней.

Статья 2. Основные принципы государственной политики в области экологического образования населения

Основными принципами государственной политики в области экологического образования являются:

- обеспечение государственных гарантий получения гражданином необходимого минимума экологических знаний;

- обязательность экологического образования на всех уровнях образовательной системы;

- включение вопросов экологического образования во все целевые и отраслевые государственные программы;

- целенаправленность экологического образования на выполнение задач охраны окружающей среды;

- осуществление государственной политики в части экологического образования;

- гласность в вопросах реализации государственной политики в области экологического образования;

- участие общественных организаций и граждан в осуществлении государственной политики в области экологического образования.

Статья 3. Цель и задачи настоящего Закона

1. Целью настоящего Закона является:

- охват граждан и общества общими экологическими знаниями;

- способствование формированию экологического воспитания и культуры, гармонизации взаимовлияния человека, общества и окружающей среды, формированию всесторонне развитой личности.

2. Задачами настоящего Закона являются:

- обеспечение и защита прав граждан по распространению экологических знаний;

- обеспечение правовых, социально-экономических, организационных, психологических и иных гарантий для формирования и развития экологического обучения, воспитания и экологической культуры населения;

- обеспечение механизмов реализации задач в существующей структуре информационных и образовательных систем.

Статья 4. Законодательство Республики Таджикистан об экологическом образовании населения

Законодательство Республики Таджикистан об экологическом образовании населения основывается на Конституции Республики Таджикистан и состоит из настоящего Закона, других нормативных правовых актов Республики Таджикистан и международных правовых актов, признанных Таджикистаном.

Статья 5. Экологическое образовательное и информационное пространство

Экологическое образовательное и информационное пространство государства включают систему средств массовой информации, различные объекты сфере человеческой деятельности (производства и сферы услуг), искусства, культуры и отдыха, туризма и спорта, природных комплексов (заповедники, природные памятники, национальные парки), а также историко-архитектурных комплексов, городские и сельские территории, которые вместе с сетью образовательных заведений нацелены на создание соответствующих условий для формирования экологической культуры общества и личности.

Статья 6. Сфера применения настоящего Закона

Настоящий Закон распространяется на все государственные структуры, общественные организации, образовательные и производственные организации, средства массовой информации, природопользователей, общественность и граждан.

ГЛАВА 2. СИСТЕМА ЭКОЛОГИЧЕСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ

НАСЕЛЕНИЯ

Статья 7. Система экологического образования населения

Система экологического образования является составной частью единой образовательной системы Республики Таджикистан. Она является совокупностью взаимосвязанных государственных образовательных стандартов, образовательных программ различных уровней и направленности, обеспечивающих образовательную преемственность обучения и деятельность учебных заведений и органов управления образованием.

Статья 8. Структура системы экологического образования населения

1. Экологическое образование населения включает в себя следующие уровни:

- дошкольное экологическое образование и воспитание (экологическое образование в семье и в дошкольных учреждениях);

- экологическое образование в системе общего образования;

- экологическое образование в системе начального профессионального образования;

- экологическое образование  в системе среднего профессионального образования;

- экологическое образование в системе высшего профессионального образования;

- экологическое образование в системе послевузовского образования;

- экологическое образование в системе специального и дополнительного образования;

- экологическое образование широких слоев населения, в том числе в Вооруженных Силах.

2. Преподавание предметов экологической направленности во всех звеньях системы образования осуществляется в соответствии с государственными образовательными стандартами.

Статья 9. Государственные программы экологического образования населения

1. Организационной основой государственной политики в области экологического образования является государственная комплексная программа экологического образования  населения.

2. Экологическое образование в Республике Таджикистан осуществляется по единым государственным программам. Они разрабатываются уполномоченными органами государственного управления с привлечением общественных организаций. Компетенция общественных организаций устанавливается законодательством Республики Таджикистан. Программы разрабатываются в соответствии с требованиями государственных стандартов.

Статья 10. Финансирование системы экологического образования населения

Вопросы реализации, финансирования и сертификации комплексных, целевых, отраслевых, территориальных программ Республики Таджикистан решаются в порядке, установленном Правительством Республики Таджикистан. Выполнение государственных программ экологического образования финансируется в порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан.

ГЛАВА 3. УПРАВЛЕНИЕ СИСТЕМОЙ ЭКОЛОГИЧЕСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ НАСЕЛЕНИЯ

Статья 11. Полномочия  Правительства Республики Таджикистан в области экологического образования

Полномочия Правительства Республики Таджикистан в области экологического образования включает:

- разработку основных направлений государственной политики в этой области и создание условий для их реализации, организацию системы экологического образования на республиканском уровне;

- разработку и реализацию государственной комплексной программы экологического образования и других целевых и отраслевых программ, содержащих вопросы экологического образования;

- участие в разработке международных экологических образовательных программ;

- установление порядка сертификации деятельности образовательных учреждений и организаций по вопросам организации экологического образования и их государственной аккредитации;

- установление порядка проверки профессионально-экологической подготовки и аттестации государственных служащих и специалистов, связанных с деятельностью, оказывающей вредное воздействие на окружающую среду, здоровье человека, а также работников систем образования, здравоохранения, науки и культуры;

- подготовку и повышение квалификации специалистов-экологов, научных педагогических кадров и государственных служащих для системы экологического образования;

- информационное и научно-методическое обеспечение системы экологического образования.

Статья 12. Полномочия  местных органов государственной власти и местного самоуправления

В полномочия местных органов государственной власти и местного самоуправления в области экологического образования входят:

- организация и обеспечение системы экологического образования на местном уровне;

- создание региональной межведомственной комиссии по вопросам экологического образования;

- участие в разработке и реализации государственных программ в области экологического образования;

- разработка  и реализация местных программ в области экологического образования;

- информационное и научно-методическое обеспечение учреждений, организаций и органов управления, осуществляющих образовательную деятельность в сфере экологического образования;

- аттестация государственных служащих органов местной исполнительных органов государственной власти, ведающих вопросами экологического образования;

- организация системы подготовки и повышения квалификации педагогических и управленческих кадров для системы экологического образования, специалистов - экологов, работников средств массовой информации, культуры, руководителей и должностных лиц местных органов государственной власти, организаций, специалистов и граждан, чья деятельность оказывает вредное воздействие на окружающую природную среду и здоровье человека;

- контроль и обеспечение соблюдения законодательства в области экологического образования.

Статья 13. Участие общественных организаций и граждан в экологическом образовании

1. В сфере экологического образования населения общественные организации и граждане имеют право:

- подготовки предложений по усовершенствованию и реализации государственной политики в области экологического образования;

- участия в конкурсах по разработке проектов по экологическому образованию;

- участия в подготовке программ международного сотрудничества в сфере экологического образования.

2. Общественные организации и граждане осуществляют экологическую образовательную деятельность на основании государственного сертификата, который они получают в порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан.

3. Организации и граждане, осуществляющие экологическую образовательную деятельность, имеют право подать заявку в соответствующий орган и получить достоверную экологическую информацию.

4. Каждый гражданин имеет право получить экологические знания.

5. Родители и заменяющие их лица обязаны воспитать у детей бережное и ответственное отношение к окружающей среде.

Статья 14. Координация межведомственной деятельности по экологическому образованию

1. Для подготовки предложений по вопросам экологического образования и координации деятельности между органами исполнительной власти и заинтересованными организациями в сфере экологического образования создаются межведомственные комиссии.

2. Государственная межведомственная комиссия создается Правительством Республики Таджикистан.

3. Региональная межведомственная комиссия создается местным исполнительным органом государственной власти.

4. В состав государственной межведомственной комиссии входят представители министерств и ведомств, ведающих вопросами образования, науки, культуры и спорта, экономики, финансов, здравоохранения и санэпидемнадзора, труда, обороны, чрезвычайных ситуаций, иностранных дел, охраны окружающей  среды и средств массовой информации.

5. В состав региональной межведомственной комиссии входят представители местных исполнительных органов государственной власти.

Статья 15. Международное сотрудничество в сфере экологического образования  населения

Международное сотрудничество в сфере экологического образования населения осуществляется в соответствии с законодательством Республики Таджикистан и международными правовыми актами, признанными Таджикистаном.

ГЛАВА 4. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 16. Ответственность за нарушение настоящего Закона

Физические и юридические лица за нарушение настоящего Закона привлекаются к ответственности в соответствии с законодательством Республики Таджикистан.

Статья 17. Порядок введения в действие настоящего Закона

Настоящий Закон ввести в действие после его официального опубликования.

Президент Республики Таджикистан                                                    Эмомали Рахмон

г. Душанбе, 29 декабря 2010 года,

№ 673                            ______________________________